د ټرافیکي پېښو له امله په بېلابېلو ولایتونو کې ۱۰ کسان مړه او ۲۷ نور ټپیان شوي

طالبان وايي، په فاریاب، نورستان، بغلان او جوزجان ولایتونو کې د ټرافیکي پېښو له امله د ماشومانو او ښځو په ګډون ۱۰ کسان مړه او ۲۷ نور ټپیان شوي.

طالبان وايي، په فاریاب، نورستان، بغلان او جوزجان ولایتونو کې د ټرافیکي پېښو له امله د ماشومانو او ښځو په ګډون ۱۰ کسان مړه او ۲۷ نور ټپیان شوي.
د طالبانو تر واک لاندې باختر اژانس د شنبې په ورځ راپور ورکړی، چې د فاریاب ولایت د پښتونکوټ ولسوالۍ په علملیک سیمه کې د دریو موټرو د ټکر له امله یو ماشوم مړ شوی او ۱۳ تنه نور ټپیان شوي.
د نورستان د نورګرام ولسوالۍ به بړاګوش کلي کې هم د موټر چپه کېدو په پېښه کې یوه ماشومه مړه شوې او ۷ تنه نور ټپیان شوي.
همدارنګه د بغلان ولایت د نهرین ولسوالۍ په شیخ جلال کوتل کې د یوه موټر د چپه کېدو په پېښه کې ۴ تنه مړه او دوه نور ټپیان شوي دي.
د یادو پېښو په قربانیانو کې ښځې او ماشومان هم شامل دي.
پر همدغه مهال په جوزجان کې د طالبانو د امینه قوماندانۍ ویاند عبدالستار حلیمي رسنیو ته ویلي، چې پرون د یاد ولایت د فیض اباد ولسوالۍ په شیشه خانه کلي کې د شبرغان ـ مزارشریف پر عمومي لار د یو سراچه موټر چپه کېدو په پېښه کې د موټر چلوونکي په ګډون څلور کسان مړه او پنځه تنه نور ټپیان شوي دي.
تېره ورځ د طالبانو د کورنیو چارو وزارت د ټرافیکو عمومي ریاست په یوه خبرپاڼه کې ویلي، چې د اختر په ورځو کې د افغانستان په بېلابېلو ولایتونو کې په ۸۰ ټرافیکي پېښو کې ۳۰ کسان مړه شوي او ۱۵۵ تنه نور ټپیان شوي.
په افغانستان کې د طالبانو واکمنېدو سره چې د دې ډلې وسلوالو ته موټر په لاس ورغلي او هم ترافیکي اصول سم نه پلي کېږي ور سره ترافیکي پېښې هم ډېرې شوې دي.
د ځینې رپوټونو له مخې، یواځې تېر لمریز کال په افغانستان کې تر دوو زرو کسان په دې پېښو کې مړه شوي دي.

د اروپايي پارلمان او افغانستان ترمنځ د اړیکو کمیټې مشره ګارسیا هرمیدا فونډر واله راکل د امریکا د ولسمشر لخوا له د افغانستان پر توکو د ۱۰ سلنې تعرفې لګول سیاسي ځورونه او د افغانانو پر مخ څپېړه بولي.
ګارسیا هرمیدا له ایرو نیوز سره په خبرو کې وايي:«پر هغو خلکو باندې د تعرفې لګول چې په یوه ډالر ژوند کوي بدماشي او د خلکو په مخ یوه څپېړه ده. فقر د ترهګرۍ د ودې لپاره یوه حاصلخیزه ځمکه ده.»
د اروپايي پارلمان او د افغانستان ترمنځ د اړېکو د کمیټې مشره وايي:«د افغانستان اقتصاد تر یوې اندازې متحده ایالاتو ته په صادراتو پورې تړلی دی چې تمه کیږي د ټرمپ د وروستۍ پریکړې له امله به اغیزمن شي.»
ګارسیا هرمیدا چې په دوامداره توګه د افغانستان اقتصادي او سیاسي وضعیت څاري، زیاتو:«افغانستان د طالبانو د حکومت لاندې په یوه ستونزمن حالت کې دی. اروپا باید په دې برخه کې اقدام وکړي. افغانستان ته بشري مرستې کمې شوې دي او افغانان په سختۍ د ځان لپاره امکانات برابروي. فقر به ناوړه پایلې ولري او ښايي دا هیواد به له شکه پرته د ترهګرو د روزنې په ځای بدل شي.»
د اروپا د پارلمان دغه غړې په ټینګار سره وویل:«د اروپا د امنیت لپاره موږ باید بشري مرستو ته دوام ورکړو او په افغانستان کې د فعالو سازمانونو له لارې د خلکو ملاتړ وکړو.»
دغه اروپايي چارواکې وړاندې هم ویلي و، چې د افغانستان ۹۰ سلنه خلک د فقر تر کرښې لاندې دي او د ۲۲ میلیونو خلکو ژوند په مستقیم ډول د بشري مرستو سره تړلی دی.
د ټرمپ تعرفو نه یوازې د افغانستان په ګډون ځینې محدود اقتصادي عاید لرونکي هیوادونه اغیزمن کړي دي، بلکې په پراخه کچه یې کاناډا، اروپایي او اسیايي هیوادونه هم له بحران سره مخ کړي دي.
ټرمپ وايي، چې تعرفې د امریکا د اقتصاد د پراختیا او پیاوړتیا په هدف لګول کیږي، خو شنونکو خبرداری ورکړی چې د دې تعرفو لګول ان پخپله د امریکا اقتصاد ته زیان رسولی شي.

د طالبانو د ریاست الوزرا اقتصادي معاونیت وايي په هرات کې د خصوصي سکټور له لوري د «هرات بام» تفریحي کمپلکس جوړولو طرحه تاییده شوه. دوی زیاتوي چې د دغې طرحې له مخې خصوصي سکټور د کمپلکس د جوړولو لپاره څه باندې یو میلیارد افغانۍ پانګونه کوي او نږدې څلور زره کسانو ته به کار پیدا شي.
د طالبانو د ریاست الوزرا اقتصادي مرستیال ملا عبدالغني برادر په مشرۍ نن د وري ۱۶مه د اقتصادي کمېسیون نوبتي غونډه کې د دې کمپلکس جوړولو طرحه وړاندې او تایید شوه.
د ځايي سرچینو د معلوماتو له مخې هرات بام اوس مهال تفریحي میدان دی چې د غرونو په لوړه کې قرار لري، چې ددې ولایت ځايي اوسېدونکي د ښار د نندارې لپاره او دغې سیمې ته د تفریح لپلرع ورځي.
دغه سیمه د هرات تخت صفر او د خواجه انصاري سرک ترمنځه موقعیت لري، چې اوس پکې د وختېري لپاره بېلابېلې ودانۍ جوړېږي.

د جیونیوز د خبر له مخې، په ملګرو ملتونو کې د پاکستان دایمي استازولۍ، په یوه غونډه کې له نړۍ وغوښتل چې له افغانستان څخه پاکستان ته د هغو «ناقانونه وسلو» د لېږد او قاچاق د مخنیوي لپاره کار وکړي چې له بهرنیو ځواکونو څخه پاتې شوي.
هغه وايي، دغه وسلې د ټي ټي پي او د بلوڅ بېلتونپاله غورځنګ په ګډون د دغه هېواد د حکومت مخالفو ډلو لاس ته لوېدلې دي.
د پاکستاني رسنیو د راپورونو له مخې، په ملګرو ملتونو کې د پاکستان د دایمي استازي سلاکار عاطف رضا د دغه سازمان د امنیت شورا په غونډه کې چې په سریلانکا کې جوړه شوې وه، وویل: «ترهګرې ډلې د میلیاردونو ډالرو په ارزښت هغه ناقانونه وسلې په واک کې لري چې په افغانستان کې له بهرنیو ځواکونو پاتې دي.»
طالبانو تر دې مهاله په دې اړه څه ندي ویلي، خو تر دې وړاندې یې پاکستان ته په دغه هېواد کې له امریکایي ځواکونو او ناټو پاتې شویو وسلو لېږد او قاچاق رد کړی و.
خو په ملګرو ملتونو کې د پاکستان د دایمي ماموریت سلاکار وايي، دا وسلې د ټي ټي پي او د بلوڅ بیلتونپاله غورځنګ وسله وال د ملکي وګړو پر وړاندې په تاوتریخوالي کې کارول کېږي.
هغه د پاکستان له نړیوالو شریکانو وغوښتل چې «د پرېښودل شویو وسلو دا لویه زېرمه باید بیرته ترلاسه کړي. وسله والو ډلو ته د هغوی د لاسرسي مخه ونیسي او د غیرقانوني وسلو د تور بازار د بندولو لپاره اقدامات دې وکړي.»
عاطف رضا وايي: «موږ پوهیږو چې غیر دولتي فعالان د پرمختللو ناقانونه وسلو د تولید ظرفیت نه لري. له همدې امله په دې ناوړه کړنو کې د ځینو دولتي لوبغاړو د لاس لرلو په اړه پوښتنې راپورته کیږي.»
په همدې حال کې د «سروې اف لایټ ویپنز» په نوم یوې څېړنیزې موسسې په خپل تازه راپور کې ویلي، چې د افغانستان له ختیځو ولایتونو څخه د پاکستان قبایلي سیمو ته د وسلو قاچاق دوام لري او ډېری وخت دا کار د افغان طالبانو د سیمه ییزو چارواکو په امر ترسره کېږي.
له بلې خوا د پاکستان د بهرنیو چارو د وزارت ویاند شفقت علي خان هم د روان کال په پیل کې په افغانستان کې د پرمختللو امریکايي وسلو شتون ته اشاره کړې وه چې د «تحریک طالبان پاکستان په ګډون د ترهګرو سازمانونو لهخوا په پاکستان کې د ترهګریزو بریدونو لپاره کارول کیږي.»

د طالبانو د کډوالو او بېرته راستنېدونکو چارو وزیر مولوي کبیر د ایران بهرنیو چارو وزارت د سلاکار محمد رضا بهرامي په مشرۍ له یوه پلاوي سره په ناسته کې غوښتنه وکړه، چې ګاونډي هېوادونه باید افغان کډوالو ته وخت ورکړي، څو په خپله خوښه بېرته هېواد ته ستانه شي.
د طالبانو یاد وزیر په دغه ناسته کې د ایران او افغانستان پر همکارۍ د ټینګار تر څنګ ویلي، د ایراني چارواکو سفرونه څرګندوي، چې دوی غواړي له طالبانو سره ښې اړیکې ولري.
په دغه ناسته کې دواړه لوریو د افغان کډوالو پر وضعیت هم خبرې کړې دي.
مولوي کبیر غوښتنه کړې، چې کوربه هېوادونه باید له افغان کډوالو سره له نرمۍ او زغم څخه کار واخلي.
همدا راز یې ویلي، ګاونډي هېوادونه دې افغان کډوالو ته کافي وخت ورکړي، څو په خپله خوښه افغانستان ته ستانه شي.
نوموړي همدا راز ټینګار کړی، چې د افغان کډوالو بېرته ستنیدو بهیر پر سر باید ایراني چارواکي او طالبان ګدې ناستې وکړي، څو یوې ګډې هوکړې ته ورسېږي.
د طالبانو د کډوالو او بېرته راستنیدونکو چارو وزارت له ایراني لوري څخه غوښتي، چې د هغو افغان کډوالو د اقامو د تمدید لپاره دې اقدام وکړي، څو هلته د قانوني اوسیدو په پرخه کې له ستونزو سره مخ نه شي.
د ایران د بهرنیو چارو وزارت سلاکار د رضا بهرامي مولوي کبیر ته بلنه ورکړې، څو ایران ته سفر وکړي.
هغه همدا راز د طالبانو له یاد وزیر څخه غوښتي، چې تر خپل سفر دمخه باید له دوی سره د افغان کډوالو د راستیندو اړوه طرحه دوی ته وسپاري، نو په خبره یې د دغه بهیر د پیاوړتیا په برخه کې به ورسره اساسي مرسته وکړي.
ایراني چارواکو په یاده ناسته کې زیاته کړې، چې اوس مهال په دغه هېواد کې ۸میلونه افغان کډوال مېشت دي، چې له ډلې یې څلور میلونه د استوګنې قانوني اسناد نه لري او یا هم موده یې پای ته رسیدلې ده.
ایران یو له هغو هېوادونو دی، چې افغان کډوال په کې د پولیسو له لوري سخت ځورول کېږي، زنداني کېږي او ان وژل کېږي هم.
د راپورونو له مخې د ایران حکومت یو شمېر افغان کډوال اعدام کړي هم دي، چې تېر کال دا شمېره ۸۰ تنو ته سیدلې وه او د روان زېږدیز کال له پیله تر اوسه ایران ۲۷تنه افغان کډوال اعدام کړي دي.
د طالبانو او ایران له لوري داسې مهال د افغان کډوالو د ستنیدو پر سر خبرې کېږي، چې پاکستان لا له وړاندې د کډوالو د ایستل کیدو بهیر پیل کړی دی.
ټاکل شوې نن به هم نږدې دولس نیم سوه افغان کډوال چې د پاکستاني پولیسو له لوري په بېلابېلو ایالتونو کې نیول شوي افغانستان ته ولېږدول شي.
د پاکستان حکومت وایي، چې د افغان تابعیت کارت لرونکو او هغه افغانانو پر ضد چې په ناقانونه توګه دغه هېواد کې اوسېږي راتلونکې اوونۍ به یې د ایستل کیدو عملیات لا چټک شي.
پاکستان کې نږدې درې میلیونه افغان کډوال اوسېږي، چې تر نیمایي ډېر یې د ملګرو ملتونو لوري د استوګنې معتبر اسناد لري.
په یاد هېواد کې د افغان تابعیت لرونکو کارتونو د کډوالو شمېر نږدې اته سوه زره تنو ته رسېږي او پاکستان پرېکړه کړې چې په لومړۍ جوپه کې دوی له هېواده وباسي.
د افغانستان دننه لا تر اوسه طالبان له پاکستانه ستنیدونکو افغان کډوالو ته د اسانتیاوو برابرولو په برخه کې چندان د پام وړ اقدامات نه دي ترسره کړي.
وېره دا ده چې اوس مهال په افغانستان کې یو شمېر مرستندویه ادارو خپلې بشري مرستې بندې کړي او د دغو افغان کډوالو په ستنیدو سره به په هېواد کې انساني کړکېچ لا پسې ډېر شي.
د دغو کډوالو تر ستنیدو دمخه د طالبانو په واکمنۍ کې لوږه او فقر خپل اوج ته رسیدلی چې تر څنګ یې خلکو د روزګار فرصتونه هم دلاسه ورکړي دي.
په افغانستان کې یو شمېر فعالو مرستندویه سازمانونو اندېښنه څرګنده کړې، چې د کافي امکاناتو د نه شتون له کبله به دغه تازه ستنیدونکي کډوال له جدي ننګونو سره مخ شي.
هم مهاله د بښنې نړۍوال سازمان په ګډون د کډوالو او بشري حقونو د ملاتړ بېلابېلو نړۍوالو ادارو له پاکستانه غوښتي چې ژر تر ژره دې د افغان کډوالو د ایستل کیدو بهیر ودروي.
دغو سازمانونو نیوکه کړې، چې د افغان کډوالو ایستل د نړۍوالو اصولو او قوانینو خلاف عمل دی.

د ویبور خبري اژانس د سولې کور په نوم بنسټ په حواله خبر ورکړی، وايي هغه افغانان چې د امریکا له پوځ سره یې په افغانستان کې د مرستې په بدل کې د ژوند خوندیتوب ژمنه شوې وه، اوس د ګډوډۍ او خیانت احساس کوي. دوی وايي، د ټرمپ اداره امریکا ته د دوی د مېشتېدو قانوني لارې محدودوي.
د سولې کور بنسټ زیاته کړې، چې ولسمشر ټرمپ د خپلې دویمې دورې حکومتولې د پیل سره سم د کډوالو د منلو په پالیسیو کې بدلون راوست، چې دې چارې د هغو لسګونه زرو افغانانو راتلونکی له خنډ او ځنډ سره مخ کړ چې غواړي امریکا کې میشت شي.
د دغه بنسټ مشرې کیري شوچارټ وویل: «دا ډیره دردونکې ده چې ډیرې خلکو کورنۍ اوس هم د طالبانو د واک لاندې ژوند کوي، او هره لحظه دا امکان شته چې له کورنیو یې غچ واخلي.»
کیري شوچارټ زیاته کړه: «دا د دې پخوانیو سرتیرو او د امریکا د پوځ سره د مرسته کونکو لپاره خورا زورونکې ده چې د دوی کورنۍ د دوی د کار له امله له خطر سره مخ دي.»
د سولې کور په امریکا کې یوه غیر انتفاعي اداره ده، چې د جګړې کډوالو او تاوتريخوالو څخه تښتیدلو ته د کور او روغتیایي پاملرنې په څیر خدمتونه وړاندې کوي.
یاده دې وي، چې د امریکا نوي ولسمشر ډونالډ ټرمپ له لوري متحده ایالاتو ته د کډوالو پروګرام لغو کېدو له کبله د هغو افغان کډوالو الوتنې هم لغو شوې دي، چې د امریکا حکومت دغه هېواد ته د تلو اجازه ورکړې وه.
د راپورونو له مخې لسګونه زره افغانان چې امریکا ته د لېږد په بیلابیلو پروګرامونو پي ۱، پي ۲ او سپانسر کې شامل وو، د امریکا د نوي ولسمشر لهخوا د کډوالو د مېشتېدو د پروګرام لغوه کیدو له امله بې برخلیکه پاتې دي.
ویل کیږي، چې متحده ایالاتو ته د انتقال له پروګرامونو یوازې ایس ای وي یا ځانګړې ویزو پروګرام نه دی لغوه شوی.
