دیپلوماټ ویبپاڼې په یوه تازه مقاله کې ویلي چې ایران د طالبانو حکومت لپاره له پراخو کډوالو تر ستر سوداګریز شریک پورې یو حیاتي ارزښت لري، او د دې هېواد د شخړو اغېزې افغانستان ته هم رسېدای شي ترڅنګ یې امریکا باید د ایران او طالبانو ترمنځ مخ پر زیاتېدونکو اړیکو ته پاملرنه وکړي.
ډېپلوماټ ویبپاڼه ایران ته د افغانانو تګ او بېرته راتګ ته په اشارې سره وایي چې په دې وروستیو کې د یوې افغان یوتوبرې «مهنور نعیمي» ویډیو د خلکو پام ځان ته اړولی.
نوموړې، چې له تېرو شاوخوا دوو کلونو راهیسې د کار لپاره ایران ته تللې وه، د جون په«۲۲مه » یې له "سنگ سفید" کمپ څخه، چې د ایران او افغانستان ترمنځ سرحدي سیمې کې د کډوالو یو پنډغالی دی، د افغان کډوالو سخت وضعیت بیان کړ.
ویبپاڼه زیاتوي، مهنور نعیمي، چې له تهران څخه ګڼو ښارونو ته کډه شوې وه،اوس غواړي بېرته افغانستان ته راستنه شي، خو د ایران د داخلي وضعیت له امله بنده پاتې ده. ویډیو کې یې ښودل کیږي چې ماشومان وږې، ښځې او سړي له لوږې او بې سرپناهۍ سره مخ دي. نوموړې په ژړغوني غږ وویل: «افغانستان که هر څه دی، زموږ وطن دی».
ډیپلوماټ ویبپاڼه د یوې پوښتنې په ډول پوښتي، ولې طالبانو ته ایران ارزښت لري؟ یاده ویبپاڼه دې پوښتنې ته په خپله مقاله کې ځواب وایي او لیکي، چې د طالبانو حکومت، له ۲۰۲۱م کال راهیسې له پراخې نړیوالې انزوا سره مخ دی، اوس هڅه کوي له ګاونډیانو، په ځانګړي ډول ایران سره، اقتصادي او سیاسي اړیکې پراخې کړي. ایران نه یوازې د افغان کډوالو کوربه دی، بلکې د افغانستان لپاره د تېلو، ګازو او خوراکي توکو مهم صادراتي هېواد هم ګڼل کېږي.
د افغانستان د صنعت او سوداګرۍ وزارت د شمېرو له مخې، یوازې د ۲۰۲۴ کال په لومړیو ۹ میاشتو کې د افغانستان او ایران ترمنځ سوداګري شاوخوا ۲.۲میلیارده ډالرو ته رسېدلې، چې له دې جملې یوازې ۳۸میلیونه ډالره یې صادرات کړي دي.
ویبپاڼه په ایران کې د میشته افغان کډوالو ستونزو ته اشاره کوي او زیاتوي چې د ملګرو ملتونو د کډوالو عالي کمېشنرۍ « یو این ایچ سي ار» د اټکل له مخې، نږدې ۴.۵میلیونه افغانان په ایران کې ژوند کوي، چې له ۷۰ سلنې څخه یې ډیر ښځې او ماشومان دي.
د ایران حکومت په وروستیو میاشتو کې زرګونه افغان کډوال نیولي او د کډوالو پنډغالو ته یې لېږدولي او یا یې هم افغانستان ته په جبري ډول ستانه کړي دي. د بشري حقونو نړیوالو سازمانونو دغه کمپونه « بندخونې ته ورته» بللي دي.
په مقاله کې راغلي، سره له دې چې ایران د طالبانو لپاره یو مهم اقتصادي شریک هېواد دی، خو د ایران او اسراییلو ترمنځ د وروستۍ شخړې پر مهال د طالبانو مشرانو هڅه کړې ده، چې له تند غبرګون څخه ډډه وکړي.
د طالبانو بهرنیو چارو وزیر، امیرخان متقي، د جون په «۲۱مه » د ایران له سفیر سره لیدلي او یوازې یوه محدوده اعلامیه یې خپره کړې، چې پکې د ایران پر ضد د اسراییل بریدونه غندل شوي دي. خو له دې پرته، نه عامه لاریونونه شوي او نه هم د امریکا ضد شعارونه ورکړل شول، دا یوه داسې سیاسي رویه ده چې د پخواني جمهوریت له واکمنۍ سره توپیر لري.
ویبپاڼه له ایران څخه د افغان کډوالو دوامداره راتګ د طالبانو لپاره یو جدي ګواښ په توګه په ګوته کوي او وایي، د افغانستان بشري وضعیت لا له وړاندې له کړکېچه ډک دی. د ملګرو ملتونو د راپور له مخې، د افغانستان د بشري اړتیاوو لپاره د ۲۰۲۴م کال د مرستو پلان تر دې دمه یوازې ۱۸سلنه تمویل شوی. که ایران افغان کډوال په دوامداره ډول بېرته راولېږي، نو دا راتګ به طالبان ددوی لپاره د کاري فرصتونو، مرستو او د بیا ادغام په برابرولو کې له جدي ستونزو سره مخامخ کړي.
ویبپاڼه د پایلې په توګه وایي چې که طالبان د ایران د اغېز ساحې ته لا ورننوځي، نو دا به نه یوازې د افغانستان د کورني ثبات لپاره خطرناک وي، بلکې دا به د امریکا لپاره هم یوه ستراتيژیکه ماتې وي او له افغانستان سره د تعامل نه شتون، دغه هېواد د افراطیت، نیابتي جګړو او بشري ناورین پر مرکز بدلولی شي.
دا ویبپاڼه د اندېښنې په توګه زیاتوي، چې دا وضعیت د یو څه ژور فکر غوښتنه کوي. افغانستان یوازې د طالب ډلې حکومت نه، بلکې د میلیونونو معصومو وګړو کور دی، چې د نړۍ پام ته اړتیا لري.
