د افغانستان لپاره د اروپايي ټولنې د ځانګړي استازي پخواني مرستیال "مایکل سمپل" وايي، د دوحې بهیر له لارې د افغانستان د وضعیت د ښه کېدو او د طالبانو د پالیسیو د بدلون په تړاو هېڅ هیله مندي نشته.
مایکل سمپل ویلي، د دوحې بهیر یوازې د وخت ضایع کول دي او ښکېلې خواوې هم پر دې پوهېږي، چې، دغه لړۍ څه ګټه نه کوي او بې پایلې ده.
د افغانستان لپاره د اروپايي ټولنې د ځانګړي استازي پخواني مرستیال "مایک سمپل" د چنګاښ پر اتمه د یکشنبې په ورځ د افغانستان انټرنشنل له "دیدګاه" خپرونې سره په ځانګړې مرکه کې وویل، د دوحې بهیر د بېلابېلو هېوادونو د ډيپلوماټانو تر منځ خبرې دي؛ نه د افغانانو ترمنځ.نوموړي په دغه بهیر کې د ښکېلو هېوادونو دریځونو ته په اشارې سره وویل، "هېوادونه د طالبانو له محدودوونکو پالیسیو سره مخالف دي؛ خو هېڅ یو یې له دغې ډلې سره د مقابلې او یا هم پرې د برید لپاره حاضر نه دی. "ښاغلي سمپل همداراز په افغانستان د یوه ځواکمن اپوزېسیون نشتوالي ته په نغوتې سره زیاتوي: "طالبان نه داخلي فشار احساسوي او نه هم بهرنی فشار. هغوی ځان پر دې مکلف نه ګڼي چې په خپلو سیاستونو کې بدلون راولي. "نوموړي دغې پوښتنې ته په ځواب کې چې ایا د دوحې غونډې په څېر بهیرونه او یا هم د ملګرو ملتونو اقدامات کولی شي د افغانستان ناورین ته حل لاره وړاندې کړي، وویل: "صفر. هېڅ امید نشته. دا یوازې د وخت ضایع کول دي. سپارل شوی ماموریت دی او هغوی ناچاره دي چې هغه وڅاري. "د نوموړي په وینا، د دغه بهیر اصلي لوبغاړي هم پوهېږي چې د پرمختګ لپاره څه هیله مندي نشته.مایکل سمپل همداراز په افغانستان کې د ولسي حرکتونو د پراخوالي پر لزوم او له اوسني وضعیته د وتنې لپاره له سیاسيونو پر ملاتړ ټينګار وکړ.د ویلو ده، چې د ملګرو ملتونو په مشرۍ به د دوحې بهیر په چوکاټ کې د قطر په دوحه کې دوه تخصصي غونډې د دوشبنې او سې شنبې په ورځو د چنګاښ پر نهمه او لسمه جوړې شي.طالبانو هم په دغو غونډو کې د ګډون لپاره یو ۷ کسیز پلاوی دوحې ته استولی دی.لا تر اوسه روښانه نه ده، چې دغو غونډو ته د افغان ښځو استازې، مدني فعالان، د طالبانو وسله وال مخالفین، د نورو پرګنو استازي، سیاستوال او یا هم د طالبانو متنقدین بلل شوي او که څنګه؟خو تر دې مخکې طالبانو په وار - وار ویلي، چې دوی د واکمنانو په توګه له افغانستانه یوازیني استازي دي، چې په دغه ډول نړۍوالو فارمټونو کې ګډون کوي.
د افغانستان پخواني جمهوري نظام یو افسر، چې نه غواړي نوم یې واخېستل شي، افغانستان انټرنشنل ته وویل، «اکثره هغه سرتېري چې د جمهوري نظام پر مهال یې خدمت کړی و، دلته ایران ته یې پناه وړې، ځکه ژوند یې په افغانستان کې خوندي نه و. اوس هغوی له جبري شړلو سره مخ دي. څو تنه نږدې ملګري مو بېرته افغانستان ته شړل شوي دي».
په اسلام کلا کې د طالبانو ۱۸ استخباراتي ماموران
یوه بله اندېښنه د اسلامکلا سرحد کې د طالبانو د استخباراتي مامورانو زیاتوالی دی.
یو تن پخوانی افسر، چې لاهم په ایران کې اوسي، وایي چې د طالبانو د استخباراتي مامورانو شمېر په دې سرحدي سیمه کې له پنځو نه ۱۸ ته لوړ شوی او هغوی دا هڅه کوي چې بېرته راستنېدونکي پخواني نظامیان وپیژني او ویې نیسي.
هغه زیاتوي، « دوی له کندهاره څلور استخباراتي کسان هم راوغوښتي چې پخواني نظامیان وپیژني. اوس زیات شمېر بېرته ستانه شوي کسان پټ ژوند کوي او له کورونو نه شي وتلی».
د تېر جمهوري نظام د پولیسو یوه افسر له نومښودنې پرته افغانستان انټرنشنل ته وویل:«د جهوریت اکثره سربازان چې په افغانستان کې یې ژوند په خطر کې و، دلته ایران ته راغلی دي، اوس دلته ټول په اندېښنه کې دي ځکه په زور یې بېرته افغانستان ته اړوي».
نوموړي زیاته کړه، «زموږ نږدې ملګري یې بېرته افغانستان ته اړولي دي».
د ایران حکومت له دې وړاندې ویلي و، چې تر ګواښ لاندې افغان پخوانیو سرتېرو ته د سرشمېرنې ځانګړې پاڼې ور کوي، چې له جبري شړل کېدو به خوندي وي، خو په دې وروستیو کې داسې ښکاري، چې ایران د پخوانیو افغان سرتېرو شړل هم د خپل پلان برخه ګرځولې.
د کډوالو پنځمه کټګوري
ایران د ۱۴۰۲ کال په کب میاشت کې د افغان پخوانیو سرتېرو بیاځلي سرشمېرنه او د ثبت چارې پیل کړې او دلیل یې دا و، چې په چارو کې یې اسانتیا راشي.
د ایران د بهرنیو اتباعو ادارې له یو شمیر پخوانیو افغان پوځیانو سره چې ایران ته یې پناه وړې وه، اړیکې ونیولې او د هغوی مشخصات یې وپوښتل او وروسته یې دوی ته ځانګړې پاڼې ور کړې.
ایران تر اوسه پورې په رسمي ډول د پخوانیو حکومتي پوځیانو د سرشمیرنې او هغوی ته د اسانتیاو رامنځته کولو په اړه چې ایران ته یې پناه وړې ده، څه نه دي ویلي، خو د نظامیانو د ستونزو له رسنیز کېدو وروسته په تېره کب میاشت کې د دغه هېواد د کډوالو او بهرنیو اتباعو ادارې وویل، چې په شپږو کټګوریو کې افغان کډوال په ایران کې پاتې کېدای شي، چې په پنځمه کټګوري کې یې پخواني افغان سرتېري او چارواکي هم شامل دي.
د تېرې غويي میاشتې پر۲۸مه د افغانستان پخواني پوځي پیلوټ محمد امیر توسلي له ایران څخه د وتلو سند له ترلاسه کولو وروسته ځان وواژه. دې پیښې په ایران کې د افغان نظامي پناه غوښتونکو اندېښنې زیاتې کړې، خو اوسنۍ جبري شړنو افغان نظامیان له نویو اندېښنو سره مخ کړي دي.
د ایران او اسراییل په جګړه کې د افغان کډوالو د ښکیلتیا تورونو هم افغان پخواني سرتېري اسیب پذیره کړي دي.
غبرګونونه او اندېښنې
د بشري حقونو بنسټونه او مهاجرتي سازمانونه خبرداری ورکوي چې د پناه غوښتونکو جبري شړل، په ځانګړي ډول هغه کسان چې له پخواني حکومت سره یې کار کړی وي، د نړیوالو اصولو ښکاره نقض دی.
سره له دې چې طالبانو په ۲۰۲۱ کال کې د عمومي عفوې اعلان کړی و، خو بېپلوه راپورونه ښيي چې دغه ژمنې پر ځای نه دي پاتې شوې او لسګونه پخواني سرتېري یا وژل شوي یا هم توقیف شوي دي.
شنونکي باور لري چې د ایران دغه اقدام د کورنیو فشارونو، اقتصادي ستونزو او د طالبانو له اوسني رژیم سره د سیاسي اړیکو د توازن ساتلو یوه برخه ده. تهران له یو لوري غواړي د خلکو د نارضایتۍ مخه ونیسي او له بل پلوه له طالبانو سره سیاسي اړیکې وساتي.
پخواني نظامیان له نړیوالو سازمانونو او ایران څخه غواړي چې دا بهیر ژر تر ژره بند شي او هغو کسانو ته چې د طالبانو له خوا تعقیبېږي، خوندیتوب ورکړل شي. دوی وایي، که نړیوال غبرګون جدي نه وي، ښایي دا لړۍ پراخه شي.
د راپورونو له مخې، لا هم روښانه نه ده چې دقیقاً څومره پخواني افغان نظامیان له ایران نه بېرته شړل شوي ، خو طالبانو له دې وړاندې د افغانستان په مختلفو سیمو کې هغه افغان سرتیري نیولي، چې له جلاوطنۍ وروسته خپل هېواد ته بېرته ستانه شوي دي.
