د ملګرو ملتونو پرمختیایي پروګرام «یو اېن ډي پي» اعلان کړی، چې د کونړ ولایت یوازې په یوه کلي «دیوهګل» کې تر ۲۰۰زیاتو کسانو د وروستۍ زلزلې له امله ژوند له لاسه ورکړی او څه باندې ۵۰۰نور ټپیان شوي دي.
دغه سازمان وایي، لا هم ګڼ شمېر کسان د ویجاړو شویو کورونو تر خاورو لاندې بند پاتې دي او د ژغورنې هڅې دوام لري.
د ملګرو ملتونو په یوه اعلامیه کې چې پر اېکس خواله رسنۍ خپره شوې، ویل شوي: «کورونه او اساسي زېربناوې ویجاړې شوې دي. موږ هڅه کوو چې بېړنۍ اړتیاوې لکه سرپناه، اوبه، خوراکي توکي، درمل او د خلکو د بقا لپاره لومړني وسایل برابر کړو.»
په راپور کې ټینګار شوی، چې د کونړ په ولایت کې تر ټولو ډېره مرګ ژوبله رامنځته شوې.
د طالبانو ویاند ذبیح الله مجاهد د دوشنبې په ورځ په یوه خبري ناسته کې وویل، چې یوازې په دغه ولایت کې ۸۰۰کسان مړه شوي او شاوخوا ۲۵۰۰نور ټپیان دي. په دې شمېرو کې د قربانیانو ډېری برخه د همدې ولایت اوسېدونکي دي.
زلزلې د کونړ ترڅنګ د ننګرهار، لغمان، نورستان او په لږه کچه د پنجشېر ولایت هم زیانمن کړي دي.
ملګري ملتونه او نور مرستندویه بنسټونه وايي، د ژغورنې هڅو او بېړنیو مرستو ته لا هم پراخه اړتیا ده، څو د زرګونو زیانمنو شویو خلکو ژوند وژغورل شي او لومړنۍ اړتیاوې یې پوره شي.
د یوه روغتون د بېړنۍ څانګې مسوول افغانستان انټرنشنل-پښتو ته وویل: «د ټپیانو شمېر دومره زیات دی چې زموږ د امکاناتو نه دی. تر ټولو لویه ستونزه دا ده چې د ښځینه ډاکټرانو شمېر ډېر محدود دی. د ښځینه ټپیانو لپاره ځانګړې څارنه او درملنه اړینه ده، خو موږ کافي پرسونل نه لرو. که ژر مرسته ونه شي، نو زمونږ ډېری ټپیان به خپل ژوند له لاسه ورکړي.»
د دغه روغتیاپال په وینا، د ښځینه ډاکټرانو د کمښت تر څنګ، روغتونونه او کلینیکونه د بسترونو او ځای له کموالي سره هم مخ دي. د زلزلې له امله د ټپي شویو کسانو شمېر دومره لوړ دی، چې ځیني ناروغان په دهلیزونو او د روغتونونو په انګړونو کې تداوي کېږي.
حبیبه چې د زلزلې له امله ټپي شوې ده او په یوه روغتون کې پر بستر پرته ده، افغانستان انټرنشنل-پښتو ته وایي: «موږ ښځې ډېره ستونزه لرو، ځکه ډېرې ښځینه ډاکټرانې نشته. ځینې ښځې د نارینه ډاکټرانو تر درملنې لاندې ښه احساس نه لري. زه خپله له څو ساعتونو راهیسې دلته پرته یم، خو بیا هم د ښځینه ډاکټرې په تمه یم. هیله لرم چې مرسته راورسېږي او زموږ درملنه په ښه ډول وشي.»
روغتیاپالان زیاتوي، که د ښځینه ډاکټرانو او روغتیايي وسایلو بېړنۍ مرسته ونه رسېږي، د ټپیانو د مړینې کچه نوره هم لوړېدلی شي.
دوی پر نړۍوالو سازمانونو او د سیمې پر چارواکو غږ کړی، چې په ځانګړي ډول د ښځینه ډاکټرانو د لېږلو او د اضافي روغتیايي اسانتیاوو د برابرولو لپاره بېړنی اقدام وکړي.
بلخوا، زلزله ځپلې سیمې د ژغورنې، بېړنیو درملو او د ښځینه روغتیايي پرسونل په برخو کې د پراخو مرستو غوښتنه کوي.
اوچا ویلي، چې ډېری اغېزمن شوي خلک د غرنیو او لرې پرتو سیمو اوسېدونکي دي. د لارې بندېدو له امله نه یوازې مرستندویه ټیمونه له ستونزو سره مخ دي، بلکې ځايي خلک هم نشي کولی په اسانۍ د خپلو ټپیانو درملنې ته لاسرسی ولري.
د اوچا د معلوماتو له مخې، د زلزلې له امله تر اوسه شاوخوا ۱۲زره کسان اغېزمن شوي دي. د کونړ ولایت د څوکۍ او نورګل په ګډون درې نورې ولسوالۍ، د ننګرهار درهء نور او مرکز جلال اباد او همدارنګه په لغمان کې درې ولسوالۍ له سختو زیانونو سره مخ دي. ځینې کورونه په بشپړ ډول نړېدلي، ډېری نور نیمه ویجاړ شوي او د خلکو د استوګنې وړ نه دي پاتې.
په راپور کې ویل شوي، چې د زلزلهځپلو خلکو د بېړنیو اړتیاوو لپاره لومړنی نوملړ ترتیب شوی دی. په دې اړتیاوو کې بېړنۍ سرپناه لکه خیمې، غېرخوراکي توکي (کمپلې، د پخلنځي سامان)، د څښاک پاکې اوبه، بېړني خوراکي توکي او همدارنګه طبي وسایل شامل دي.
د اوچا د معلوماتو له مخې، د ملګرو ملتونو تر دې دمه شاوخوا ۲۰ د بېړني ارزونې ټیمونه د کونړ او ننګرهار درهء نور ته رسېدلي دي، څو د زیانونو او اړتیاوو په اړه دقیقه څېړنه وکړي. تر څنګ یې پنځه نور ټیمونه د کونړ، لغمان او ننګرهار نورو سیمو ته د تګ لپاره چمتودي.
سره له دې هڅو، د مرستو رسونه د جغرافیایي محدودیتونو او د غرنیو لارو د بندېدو له امله له سختو ستونزو سره مخ ده.
اوچا وایي، د ځمکې ښویېدنې او د ډبرو غورځېدو له امله ډېری سیمو ته د ځمکني ټرانسپورټ لارې بندې او د تګ راتګ وړ نه دي پاتې، له همدې کبله د مرستندویو ډلو هڅې روانې دي څو په ځینو سیمو کې د هوا له لارې د خلکو مرستې او بېړنۍ درملنه ترسره شي.
ملګرو ملتونو په خپل راپور کې لیکلي، چې د زلزلهځپلو سیمو اوسېدونکو لپاره نه یوازې فزیکي مرستې اړینې دي، بلکې د رواني ملاتړ اړتیا هم ډېره جدي ده، ځکه د ډېرو خلکو د کورنیو غړي له لاسه ورکړي او ماشومان د دې پېښې له امله له سختو رواني فشارونو سره مخ دي.
د راپور له مخې، که څه هم د ځايي خلکو او ځینو خیریه ډلو هڅې روانې دي، خو د اړتیاوو کچه ډېره لوړه ده او له همدې امله نړۍواله ټولنه باید د افغانستان د خلکو په مرسته کې چټک او همغږی ګام واخلي.
