د افغانستان انټرنشنل - پښتو خبریاله
جلا کېدل (بېلتون) د ژوند له تر ټولو سختو احساساتي تجربو څخه کېدای شي؛ داسې تجربه چې انسان له درد، غم، ژړا، کړاو ان په ځان شک او بېباورۍ سره مخ کوي. بېلتون یوازې د یوې اړیکې پای نهوي؛ دا د زړه یوه داسې ټوټه له ځان سره وړي چې کله مو د ژوند ټوله برخه وه، ناڅاپه ګورې چې نشته.
ورځنۍ خبرې، عادتونه، خوبونه او هیلې ټول ورسره بدل شي. انسان داسې احساس کوي لکه ځان چې یې له لاسه ورکړی وي.
خو که رښتیا ووایو، بېلتون که هر څومره دردناک وي، همدا پړاو د انسان د ځانپېژندنې تر ټولو ژور درسونه هم لري.
بیلتون هغه درد دی؛ هغه څه چې درباندې تېریږي یایې زغمې بل کس ته یې هسې نهشې تشریح کولی.
له بېلتون وروسته درد تل په ژړا نهڅرګندېږي. ځینې وخت انسان خاندي، خو په ګوګل کې ژاړي. ځینې وخت قوي ښکاري، خو یوازې پاتې شي، زړه یې مات وي. هغه درد چې د یو چا د عطر له بوی سره یې یادونه ذهن او زړه تسخیر کړی وي، څنګه وي؟ یوازې هغه کس پوهیږي چې بیلتون یې تجربه کړی وي. یادونه ناڅاپه راځي؛ د فلم د یوې صحنې په لیدو، د ځینو خبرو په اورېدو، د ځينو خلکو په لیدو،د یوې سندرې په اورېدو چې په ګډه مو اوریدلې وي، په هغو ځایونو کې پلی تګ چې په ګډه سره ګرځیدلي وي، دا هر څه زړه دومره دروند کړي چې ښایې که په مرمیو سوری سوری شي دومره به درد حس نهکړی لکه دغه درد.
انسان له ځانه پوښتنې کوي، ما چېرې تېروتنه کړې؟ ایا زه کافي نهوم؟ ولې هر څه داسې پای ته ورسېدل؟
دا پوښتنې طبیعي دي. دا د کمزورۍ نښه نهده، دا د مینې نښه ده. هغه څوک چې رښتیا احساس لري، درد هم ژور احساسوي.
روان پوهان وایي، په داسې حالت کې باید ځان ته اجازه ورکړئ، چې غمجن اوسۍ. داسې حالت کې خلک تل وایي «هېر یې کړه، مخ ته لاړ/لاړه شه، قوي اوسه.» خو دا هر څه دومره اسانه چې ویل کیږي دومره اسانه هم نهدي. زړه په خبرو نهرغیږي، غم وخت غواړي. غم باید حس شي، نه دا چې پټ شي. هڅه مه کوئ چې ژر «ښه» شئ.
درد باید حس شي، نه دا چې پټ شي. ځان ته اجازه ورکړئ چې خپه اوسئ، وژاړئ، چوپ پاتې شئ، یوازې کینئ. دا کمزوري نهده؛ دا درملنه ده. غم او درد مو ومنئ، کله چې غم او درد ومنل شي، زړه ورو ورو سپکېږي.
له ځان سره بېرته د اړیکو جوړول
بېلتون ډېری وخت انسان له خپل ځان څخه هم جلا کوي. ځکه موږ په اړیکه کې له خپل ځان څخه ډېر څه بل چاته ورکوو. اوس دا وخت دی چې بېرته خپل ځان ته راوګرځئ.
له ځانه وپوښته، له دغې اړیکې پرته زه څوک یم؟ څه شی ما خوشحالوي؟ کومې هیلې مې شاته پرېښې وې؟
دا پړاو اسانه نهدی، خو ډېر ارزښتناک دی. د یادښت کتابچې کې لیکل، یوازې ګرځېدل، دعا، لمونځ کول، د قرانکریم قراعت، ځان ته پاملرنه، له یوه باوري ملګرې/ ملګري سره خبرې کول، سپورټ کول، نڅا کول، سندرې ویل، سینګار کول، ښې ښکلې جامې اغوستل، کافي شاپ ته تلل، له ملګرو سره ناسته پاسته،دا ټول مرسته کوي چې انسان خپل ځان بېرته پیدا کړي.
اما بیا هم وایم دا هرڅه اسانه نهدي دا باید ومنئ چې خواري ورته ډېره پکار ده.
درد څنګه انسان بدلوي؟
د بېلتون درد که سم وپېژندل شي، انسان نهماتوي، بلکې انسان پیاوړی کوي. دا درد موږ ته ښيي چې موږ څه غواړو او څه نه، سرې کرښې مو کومې دي، باور کول په احتیاط سره وکړو، د مینې په نوم څه شی نهشو زغملی او تر هر څه مهمه دا چې د کس پرېکړه زموږ ارزښت نهټاکي.
دلته باید په ځان ډېر مهربانه اوسئ کنه ځان ملامتول، ځان ته سپکې سپورې ویل، د رغونې بهیر ورو کوي. د دې پر ځای له ځان سره داسې خبرې وکړئ لکه خپل میین ته یې چې کوئ، په ځان مهربانه اوسئ او ځان د ځان یو ښه ملګری کړئ.
یوازیتوب، قهر او د بیا تکرار وېره
له بېلتون وروسته یوازیتوب ډېر دروند وي. خو دا یوازیتوب کولای شي د ځانپېژندنې خاموشه فضا هم شي. له ځان سره پاتې کېدل تل بد نهوي؛ کله نا کله همدا چوپتیا انسان بېرته ژوند ته راګرځوي.
قهر او کرکه هم طبیعي دي. خو که انسان پکې بند پاتې شي، زخم لاپسې ژورېږي. بښنه حتا که د مقابل لوري لپاره نهويد خپل زړه د ارامۍ لپاره ضروري ده.
او هو، وېره به وي. وېره له دې چې بیا هماغه تېروتنه تکرار نهشي. خو دا وېره که په پوهاوي بدله شي، انسان ته حکمت ورکوي، نهکمزوري.
مخته تګ، خو په حوصله
مخته تګ دا نهدي چې ژر نوې اړیکه پیدا کړو. مخ ته تګ دا دي چې لومړی ځان ته ورسېږو. خپل درد او زخمونه وپېژنو، خپل ارزښت ومنو او بیا که وخت راغی، د سالمې اړیکې لپاره چمتو شو.
بېلتون د ژوند پای نهدی. دا یو فصل دی، سخت دی، خو مهم.
بېلتون کې زړه سخت ماتیږي، خو انسان له همدغه ماتې ځان بیا جوړوي. که درد ومنل شي، که ځان ته وخت ورکړل شي او که له ځان سره رښتیني واوسئ، نو دا تجربه موږ ته هغه ځواک راکوي چې مخکې مو نهدرلود.
بیلتون یوازې د یو چا له لاسه ورکول نه دي؛ دا د ځان بېرته موندل دي. خو وخت غواړي.
افغانستان انټرنشنل د یو شمېر سیاسي څېرو د طالبانو د چارواکو، د هغوی د پلویانو او د پخواني حکومت د لوړپوړو چارواکوپاڼې کتلې دي، چې له دې نوې ځانګړنې سره تازه معلومات د هغوی د اوسېدو ځایونه څرګندوي.
دا ځانګړتیا هغه کاروونکي رسوا کوي چې ځانونه په افغانستان یا بل هېواد کې ښيي، او داسې فعالیتونه کوي چې د همغه هېواد اړوند محتوا خپروي، خو د دوی حساب بل ځای ښيي.
زموږ څېړنې ښيي چې د اروپا له ځینو هېوادونو لکه برېتانیا، فرانسې، هالنډ او نورو څخه ګڼ شمېر پاڼې د طالبانو په ګټه منظم تبلیغ کوي.
د ذبیحالله مجاهد حساب د امریکا له خاورې اداره کېږي
نوی فیوچر ښيي چې د طالبانو د مشر ویاند ذبیحالله مجاهد حساب چې له یو میلیون زیات تعقیبوونکي لري د امریکا له متحده ایالاتو اداره کېږي.
دا حساب له ۲۰۱۷ کال راهیسې فعال دی.
تر اوسه د مجاهد د امریکا سفر کوم راپور نشته خوښايي دوه حالتونه وي: یا به په امریکا کې څوک د هغه حساب چلوي، یا به هغه وروستیو کې له امریکا نه خپل ته حساب ننوتی وي.دا امکان هم شته چې نوموړی VPN کاروي.
هېبتالله اخوندزاده ته منسوب ویاند آیفون کارويهغه موبایل چې د نړۍ یو له تر ټولو پرمختللو او ګران بیو وسایلو څخه دی. طالبان عموماً د لوېدیځ له ټکنالوژۍ او تجمل څخه ځان لرې ښکاره کوي خو آیفون د لوېدیځ د تجمل سمبول ګڼل کېږي.
د ملا برادر ددفتر اکاونټ له برېټانیا مدیریت کېږي
د نوې ځانګړتیا له مخې د ملا عبدالغني برادر دفتر رسمي حساب د انګلستان له خاورې اداره کېږي په داسې حال کې چې د هغه دفتر د لندن کوم سفر نه دی اعلان کړی.
په مسکو کې د طالبانو سفارت پاڼه له اتریش اداره کیږي
همدا راز د طالبانو د سفارت حساب چې د مسکو په نوم فعال دی، د اتریش له خاورې اداره کېږي، او د اپل اپسټور له لارې د امریکا په نوم ثبت دی.
د احمدالله وثیق حساب هم د امریکا له خاورې ښکاري.
د طالبانو د المرصاد ځای منځنۍ اسیا ښيي او د اپل سټور له لارې په شمالي امریکا کې ثبت دی.
د طالبانو د تبلیغ کوونکو نښې اروپا کې
زموږ څېړنې ښيي چې ګڼ شمېر طالب پالي حسابونه د اروپا له هېوادونو فعال دي.
د «عبدالسلام مجاهد» په نوم کاروونکی چې د ملا یعقوب انځور یې پروفایل کې دی په فرانسه کې فعال ښودل کېږي دا حساب پنځه ځله نوم بدل کړی.
د حافظ انس حقاني ویناوي حساب د فرانسې له خاورې ښودل کېږي او د انس حقاني خبرې او عکسونه خپروي.
د اسلامي امارت په نوم حساب په اروپا کې فعال دی او د طالبانو محتوا خپروي.
لسګونه نور حسابونه هم په اروپا او عربي هېوادونو کې فعال دي چې هره ورځ د طالبانو د ستاینې لپاره زرګونه لیدنې اخلي.
د نوې ځانګړتیا له مخې د طالبانو د بهرنیو چارو ویاند عبدالقهار بلخي حساب د هند له خاورې فعال دی.
نوموړی د نومبر په لومړیو کې د پاکستان سره د خبرو اترو لپاره په استانبول کې و خو وروسته یې موقعیت هند او بیا افغانستان و.
دا موضوع ځکه مهمه شوې چې پاکستان ادعا کوي طالبان له هند سره ګډ کار کوي څو د پاکستان ضد وسلهوالې ډلې پیاوړې کړي.
په وروستیو کلونو کې د طالبانو او هند اړیکې بېساري تودې شوې دي.
د پخواني حکومت د چارواکو حسابونه
افغانستان انټرنشنل د پخواني حکومت د چارواکو پاڼې هم لیدلې دي.
د اشرف غني حساب د هالنډ له ځایه ښودل کېده خو څو ساعته وروسته برېتانیا ته واوښته سره له دې چې هغه په اماراتو کې اوسیږي.
د اپل اپسټور له مخې د هغه حساب د برېټانیا له خاورې وصل دی.
د عبدالله عبدالله حساب هم برېټانیا ښودل کېږي سره له دې چې نوموړی په کابل کې دی او نويډیلي ته تګ راتګ لري.
د حنیف اتمر حساب د جرمني له ځایه ښودل شوی.
د احمد مسعود او امرالله صالح حسابونه د منځنۍ آسیا د یوه هېواد له خاورې فعال ښکاري چې احتمالاً تاجیکستان دی.
د خطا امکان
د نوې ځانګړتیا په لومړیو ساعتونو کې ځینو کاروونکو د موقعیت دقت تر پوښتنې لاندې کړ.
ایکس خبرداری ورکړی چې دا معلومات کېدای شي د VPN سفر یا لنډمهاله اقامت له امله بدل ښکاره شي.
سره له دې چې د ایکس د محصول مشر نیکیتا بیر ویلي: دا معلومات ۹۹ سلنه دقیق دي
ایکس دا ځانګړتیا د شفافیت د زیاتوالي لپاره فعاله کړې ده او غواړي هغه کسان وپېژني چې د جعلي هویتونو په کارولو سیاسي اهداف پر مخ وړي.
په امریکا کې هم ډېر حسابونه چې ځانونه امریکا کې ښيي په حقیقت کې د هند تایلنډ او بنګلهدیش خاورېکې فعال وو.
دا مفکوره له ۲۰۱۸ راهیسې موجوده وه خو د پخوانیو کارکوونکو په وینا څو ځله رد شوې وه.
تر دې وړاندې کاروونکي خپل موقعیت پخپله ټاکلای شو.
تر اوسه روښانه نه ده چې ایکس د کاروونکو د موقعیت معلومولو لپاره کوم معلومات کاروي.
دا ورځ د ملګرو ملتونو عمومي اسمبلې په رسمي توګه په ۱۹۹۹م کال کې ومنله.
د ښځو پر وړاندې تاوتریخوالی چې فزیکي، رواني، اقتصادي او جنسي ډولونه لري، نه یوازې ښځې زیانمنوي، بلکې د ټولنې په پرمختګ او هوساینې هم ناوړه اغېز لري. د دې ورځې د نمانځلو موخه د ښځو د حقونو ساتنه، د تاوتریخوالي د ستونزې په اړه د عامه پوهاوي لوړول او د هغو هڅو پراختیا ده، چې د ښځو لپاره یو خوندي او عادلانه چاپېریال رامنځته کوي.
د میرابل خویندو کیسه
د میرابل خویندو کیسه د ډومینیکن جمهوریت د یوې کورنۍ درې زړورو خویندو (پاتریا، مینروا، او ماریا ترسا) د ژوند او مبارزې کیسه ده، چې د ظلم پر وړاندې یې خپله مبارزه پیل کړه.
دوی د ۱۹۵۰م کال په وروستیو کې د ډېکټاټور رافایل تروخیو د ظالمانه رژیم پر وړاندې ودرېدل، چې خلک یې په وېره کې ساتلي وو.
میرابل خویندې د خپلې پوهې او زړورتیا له لارې د سیاسي ازادۍ لپاره یوه ځواکمنه ډله جوړه کړه، چې د "لاس مارپوساس" (پتنګان) په نوم پېژندل کېده.
د دوی د مبارزې موخه د ظلم پای ته رسول او د ډېموکراسۍ لپاره لار هوارول وو.
دوی په ۱۹۶۰ کال د نومبر په ۲۵مه، د رژیم د استخباراتو له خوا د یوې غمیزې قرباني شوې، چې د ډیکټاټور رژیم د ظلمونو یوه بربنډه څرګندونه وه.
د میرابل خویندو وژل د ډومینیکن د خلکو په زړونو کې د بدلون او درېدو یوه جذبه راوپاروله، چې د څو میاشتو په اوږدو کې د رژیم د زوال لامل شو.
د دوی قربانۍ ته د درناوي لپاره د ملګرو ملتونو عمومي اسمبلې په ۱۹۹۹ کال کې د نومبر ۲۵مه د ښځو پر وړاندې د تاوتریخوالي له منځه وړلو نړۍواله ورځ وټاکله.
دا ورځ د میرابل خویندو د قربانۍ یاد تازه کوي او د جنسیتي مساوات او عدالت لپاره د مبارزې سمبول ګرځېدلی.
د ښځو پر وړاندې د تاوتریخوالي د له منځه وړلو اړتیا
د نړۍوالو راپورونو له مخې، د نړۍ په کچه تقریباً یوه پر درېیمه برخه ښځې د ژوند په جریان کې تاوتریخوالی تجربه کوي. دا شمېر په جګړهځپلو او غریبو هېوادونو، لکه افغانستان، فلسطین، پاکستان، هند، بنګله دېش، ایران، افریقايي هېوادونه او لسګونو نورو کې مخ پر زیاتېدو بریښي.
د ښځو د حقونو خوندیتوب یوازې اخلاقي اړتیا نه ده، بلکې دا د بشري حقونو بنسټیزه برخه ده، چې د یوې عادلانه او هوسا ټولنې د جوړولو لپاره اړینه ده.
افغان مېرمنې د میرابل خویندو په جامه کې
د طالبانو د بیا واکمنۍ اغېز
که څه هم له ۲۰۰۱ کال را په دې خوا د ښځو د حقونو، پر وړاندې د تاوتریخوالي د مواردو او په اړه یې د مخنیوي لپاره ډېره عامه پوهونه، تعلیم او قانوني کار شوی، خو په ۲۰۲۱م کال کې د طالبانو د بیا واک ته رسېدو وروسته په افغانستان کې د ښځو پر وړاندې تاوتریخوالی زیات شوی دی. د ښځو د ژوندانه تقریباً ټولې برخې اغېزمنې شوې دي.
ښځې عادلانه محاکمو ته لاسرسی نه لري، د کار، زده کړو، مدني او سیاسي ژوند، د خبرو او بیان ازادۍ حق ترې اخیستل شوی، چې د لومړنیو حقونو په توګه ښځې د یوه رژیم له خوا د تاوتریخوالي ښکار ګرځېدلې دي.
تعلیم ته د لاسرسي بندیز:
طالبانو د شپږم ټولګي پورته د نجونو پر زده کړو بندیز ولګاوه، چې میلیونونه نجونې یې له تعلیمه بې برخې کړې. دا پرېکړه د ښځو د پرمختګ پر وړاندې یو جدي خنډ دی.
د دغې پرېکړې په اساس ښځې په سیستماتیک ډول د زده کړو له حق بې برخې شوي او د طالبانو د رژیم له خوا ښځې د بې سوادۍ ښکار ګرځېدلې دي.
د نړۍوالو بشري قوانینو له اړخه په زور له یوه انسان د تعلیم حق اخیستل د تاوتریخوالي غوره بېلګه ده او په افغانستان کې ښځې له تاوتریخوالي سره مخ دي.
کار ته د ښځو د لاسرسي محدودیت:
په دولتي ادارو او غیرې دولتي موسسو کې ښځې له کار کولو منع شوې دي، چې هغوی یې اقتصادي خپلواکۍ ته له رسېدو راوګرځولې.
دا چاره هم په خپل ذات کې د تاوتریخوالي یو ډول دی، چې د ټولنې یو لوی قشر له اقتصادي خپلواکۍ راوګرځول شي او له هغوی دا حق واخیستل شي چې په خپله خوښه کار او اقتصادي ژوند ژواک وکړي.
پر ټولنیز ژوند بندیز:
له محرم پرته د ښځو پر سفر کولو بندیزونه، د ښځو لپاره د ځانګړو تفریحي ځایونو بندېدلاو د ښځو پر ټولنیزو حقونو محدودیتونه د دوی پر وړاندې د سیسټماټیک تاوتریخوالي څرګندې بڼې دي.
د ښځو پر وړاندې تاوتریخوالي ډولونه
د افغان مېرمنو حقونه او د نړۍوالو اندېښنې
ملګري ملتونه، د بشري حقونو سازمانونه او د ښځو د ملاتړ ادارې په دوامداره توګه د طالبانو د پالیسیو غندنه کوي او هغوی د ښځو د بشري حقونو ښکاره ناقضین بولي.
راپورونه ښیي چې ښځې اوس په افغانستان کې له سختۍ سره د ژوند کولو تر ټولو نازکو حالاتو سره مخ دي.
نه یوازې دا چې د زده کړو حق ترې اخیستل شوی بلکې په کم عمر په زور ودونو ته مجبوریږي، د افغانستان لوی شمېر مېرمنې بشپړې او منظمې غذا ته لاسرسی نه لري او د ټولنیزې بې عدالتۍ له مخې د ژوندانه له یوه ګواښمن حالت سره مخ دي.
د افغان مېرمنو مبارزه
په افغانستان کې د طالبانو له بیا واک ته رسېدو را وروسته افغان مېرمنو خپل غږ نه دی خاموش کړی، په کورنیو، سیمه ییزو او نړۍوالو سټیجونو یې د خپل حق ناره پورته کړې، د طالبانو د مېرمنو ضد سیاستونه یې چلنج کړي، د طالبانو په زندانونو کې شکنجه شوې دي، لا هم یوه ډله مېرمنې زنداني دي خو د مدني او سیاسي مبارزې هر ډول یې ازمویلی دی.
د یوه ډېکټاټور نظام پر وړاندې د یوې داسې ټولنې مېرمنې چې غږ یې عورت بللي کیږي درېدل د میرابل خویندو له مبارزې کمه مبارزه نه ده.
د حل لارې
د ښځو پر وړاندې د تاوتریخوالي د له منځه وړلو لپاره تر هر څه وړاندې د دولتونو په کچه مفکوريي ژمنتیا ته اړتیا ده، خو طالبان په فکري لحاظ د ښځو د یو شمېر حقونو مخالفت کوي.
که چېرې لاندې ګامونه وا نه خیستل شي نو افغانې مېرمنې به لا هم وځپل شي:
نړۍوال ملاتړ:
نړیواله ټولنه باید د ښځو د حقونو د خوندیتوب لپاره پر طالبانو فشار زیات کړي او د افغان ښځو د ملاتړ لپاره عملي ګامونه واخلي.
د افغاني ټولنې په ۲۲ اقشارو کې تر ټولو ځپل شوی قشر د مېرمنو دی، چې له هر ډول فردي، جنسي او هویتي ازادۍ بې برخی دی.
د نړۍوال جنسي اعتدال تفکر له مخې، نړۍوالې ټولنې ته بویه چې د افغانستان د میلیونونو مېرمنو د حقونو د خوندیتابه په پار له افغان مېرمنو سره مرسته وکړي. حاکمه ډله تر فشار لاندې راولي او د مېرمنو د حقونو مساله جدي ونیسي.
تعلیم ته لاسرسی:
د ښځو لپاره د زده کړې حق باید خوندي شي، ځکه زده کړه د ښځو د خپلواکۍ او پرمختګ بنسټیز عنصر دی، خو په افغانستان کې حاکمه ډله د دغه حق د ورکړې مخالفه ده، په ملي او نړۍواله کچه فشارونه کولی شي چې طالبي تفکر چلنج کړي او مېرمنې خپل اساسي حق تر لاسه کړي.
اقتصادي فرصتونه:
ښځو ته د کار او اقتصادي فعالیتونو لپاره شرایط برابرول د دوی د ټولنیز او اقتصادي ځواکمنتیا لپاره اړین دي، خو که پر وړاندې یې سیستماتیک مقاومت موجود وي، اړینه ده چې لومړی مقاومت له منځه یوړل شي او ورپسې اقتصادي فرصتونه برابر شي.
د عامه پوهاوي لوړول:
که څه هم ټولیزې او ټولنیزې رسنۍ د مېرمنو د حقونو په تړاو په عامه پوهاوي کې ځانګړې ونډه ادا کړې ده، خو د ښځو د حقونو په اړه د دودیزو باورونو بدلون او د پوهاوي پروګرامونه د ټولنیز پرمختګ لپاره مهم دي.
وروستیو شلو کې دا بدلون جوت حس کېدلی شي، خو د طالبانو بیا واک ته رسېدلو د مېرمنو په اړه عامه افکار زیانمن کړي دي.
د نومبر ۲۵مه یوازې یوه ورځ نه ده، بلکې د ښځو د حقونو د خوندیتوب لپاره د اوږدې مبارزې یو سمبول دی. په افغانستان کې ښځې لا هم له ډیرو ستونزو سره مخ دي، خو د دوی لپاره د یوې روښانه راتلونکې د جوړولو لپاره نړۍوالې هڅې باید دوام ومومي. په ملي کچ د مېرمنو د حقونو د ساتنې او پر وړاندې یې د تاوتریخوالي د له منځه وړلو هڅې باید لا ګړندۍ او منسجمې شي.
دا مهال افغان مېرمنې د میرابل خویندو په جامه کې د ظلم او ستم ښکار شوي او اړتیا ده، چې جابر حاکم پر وړاندې له خپلو ورونو سره یو ځای له خپلو حقونو دفاع وکړي.
دا دفاع د روښانه راتلونکې زېری ورکوي او د حق دا سپیڅلی غږ د افغان وطن ټولو لوڼو او خویندو ته د ازادۍ پیغام ورکوي.
د ښځو د حقونو ساتنه نه یوازې د هغوی لپاره بلکې د ټولې نړۍ لپاره د سوکالۍ او پرمختګ لامل ګرځي.