په کابل کې د اندونیزیا شارژدافیر نندا ایوالیست د غزني لپاره د طالبانو له والي عبدالصمد جاوېد سره په کتنه کې پرته له دې چې د کوم هېواد نوم واخلي ویلي، ځینې هېوادونه د افغانانو پر ضد منفي تبلیغات کوي. د نوموړي دغه څرګندونې د غزني ولایت لپاره د طالبانو د رسنیو دفتر رانقل کړي دي.
د غزني ولایت لپاره د طالبانو د والي ویاند د یکشنبې په ورځ (د لیندۍ ۳۰مه) د یوې خبرپاڼې په خپرولو سره ویلي، په کابل کې د اندونیزیا شارژدافیر نندا ایوالیستپه دې کتنه کې ویلي: «ځینې هېوادونه هڅه کوي ، چې د افغانستان واقعیتونه پټ پاتې شي او د افغانانو پر ضد منفي تبلیغات کوي».
په خبرپاڼه کې د یادو هېوادونو د نومونو په تړاو څه نهدي ویل شوي.
په یاده خبرپاڼه کې د نندا ایوالیست له قوله ویل شوي، چې هڅه کوي د نړۍ مهمو هېوادونو ته د افغانستان واقعیتونه وروپېژني او د هغوی لید لوری مثبت کړي او همداراز یې د دواړو هېوادونو کلتور ګډ وباله او د دواړو ترمنځ د سیاسي اړېکو پر پراختیا ټينګار وکړ.
عبدالصمد جاوید هم د افغانستان او ندونیزیا اړیکې تاریخي بللي او همدارنګه یې د افغانستان پر وړاندې د دغه هېواد له دوستانه اقداماتو مننه کړې ده.
په کابل کې د اندونیزیا شارژدافیر له دې سربېره د دغه ولایت له موزیم او تاریخي سیمو د لیدنې په ترڅ کې ویلي، هېواد یې غواړي چې له افغانستان سره پراخې کلتوري، اقتصادي او سیاسي اړیکې ولري.
د یادونې وړ ده، چې د غزني په موزیم کې تر اسلامي دورې وړاندې او د اسلامي دورې زرګونه تاریخي اثار ساتل کېږي چې د افغانستان په تاریخي هویت کې مهم رول لري.
د کراچۍ په بندر کې د افغان سوداګرو په بند پاتې کانټینرونو کې غوړي، بوره او نور خوراکي او غئر خوراکي توکي بار دي. سوداګر په تمه دي، چې د طالبانو او پاکستان ترمنځ د اړیکو له نرمېدو وروسته به یاد سوداګریز توکي افغانستان ته ولېږدول شي.
د طالبانو او پاکستان ترمنځ د شخړو تر رامنځته کېدو مخکې د افغانستان د سوداګرۍ لویه برخه د پاکستان له لارې ترسره کېده، خو اوس هر څه په ټپه ولاړ دي.
یو افغان سوداګر چې نه غواړي نوم یې واخیستل شي، افغانستان انټرنشنل-پښتو ته وایي: «دا توکي زموږ د شخصي پانګې حاصل دي. هر کانټینر تر ۳۰ زره ډالرو یا تر دې هم زیات ارزښت لري، خو په دې دوه نیمو میاشتو کې د هر کانټینر نږدې نیمه بیه یوازې په ډمرچ کې ولاړه ده. که همداسې دوام وکړي، موږ به سراسر تاوانیان شو».
افغان سوداګر وایي، چې د طالبانو او پاکستان ترمنځ د شخړو او سیاسي مخالفتونو له امله یې سوداګریزې چارې له جدي زیان سره مخ شوې دي. د هغوی په وینا، د سوداګریزو لارو بندېدل، د توکو اوږدمهاله ځنډ او د بندرونو او ګمرکونو اضافي لګښتونه د دې لامل شوي، چې هره ورځ ورته مالي تاوانونه واوړي او د سوداګرۍ عادي بهیر یې له سختو ستونزو سره مخ کړي دي.
یادو افغان سوداګرو افغانستان انټرنشنل ـ پښتو ته ویلي، چې پاکستان د سوداګریزو لارو د پرانېستلو لپاره چمتووالی ښودلی، خو افغان طالبان د سوداګریزو لارو د پرانېستلو په بدل کې له پاکستان څخه د «قوي ضمانت» غوښتنه کوي.
یو بل افغان سوداګر چې نه غواړي نوم یې واخیستل شي، وایي: «طالبانو موږ ته ویلي دي چې پاکستان باید داسې تضمین ورکړي، چې که د دواړو هېوادونو ترمنځ هر ډول درنه جګړه رامنځته شي او یو پر بل توغندي او راکېټونه وولي، بیا هم باید سوداګریزې لارې بندې نهشي.»
د یاد سوداګر په وینا، طالبان پر پاکستان ټینګار کوي چې د تېرو دوه نیمو میاشتو په موده کې د لارو د بندېدو له امله د افغان سوداګرو ټول مالي زیانونه جبران کړي.
افغان سوداګرو ویلي، چې له پاکستان سره د سوداګریزو اړیکو د بېرته فعالولو په موخه یې خپلې غوښتنې او ستونزې د ملا هبتالله په ګډون د طالبانو تر لوړپوړو چارواکو رسولي، خو لا هم د حل په اړه هېڅ څرک نه ښکاري: «موږ دا موضوع تر وزارتونو، ملا برادر او د ملا هبتالله تر دفتر پورې رسولې، خو تر اوسه یې عملي حل نه دی موندل شوی. اوس نه پوهېږو چې څه وکړو.»
د پاکستان په کراچۍ بندر کې د توکو په بند پاتې کانټینرونو کې ډېره برخه د کندهاري سوداګرو ده. دوی ویلي، چې د تېرو دوو میاشتو په موده کې د اوښتي زیان سربېره، ولایتي ادارې لا هم د دوی غږ نه دی اورېدلی.
کندهاري سوداګر وایي، پاکستان اجازه نهورکوي چې د توکو بار بند پاتې کانټینرونه دې بېرته چابهار بندر ته انتقال او له هغه لارې افغانستان ته وارد کړي.
یو کندهاري سوداګر چې نه غواړي نوم یې په راپور کې ذکر شي، وایي: «موږ ته ویل کېږي چې کانټینرونه باید همدلته پاتې شي، ځکه چې افغانستان ته د انتقال امکان یې د پاکستان او طالبانو د ستونزو له امله نه شته او پاکستان یې بېرته شاته نه پرېږدي.»
افغان سوداګرو زیاته کړې، چې د لارو بندښت د پاکستان په زیان دی خو که لارې پرانېستل شي د دواړو لوریو سوداګر به ګټمن شي.
د لارو د بندښت له امله د روانو زیانونو په اړه یو افغان سوداګر افغانستان انټرنشنل-پښتو ته ویلي:«زموږ حساب دا دی چې ۱۰ سلنه زیان افغان سوداګرو ته رسېږي، خو ۹۰ سلنه زیان بیا د پاکستان اقتصاد او سوداګرو ته اوړي، د ډیمرچ پیسې هم د پاکستان حکومت ته نه رسېږي، بلکې ټولې یې بهرنۍ کمپنۍ اخلي.»
افغان سوداګرو ویلي، چې اوس یې د پاکستان پر ځای د ایران، ازبکستان او د منځنۍ اسیا د نورو هېوادونو سره د بدیلو لارو په توګه سوداګري زیاته کړې ده، خو یادې لارې د پاکستان په پرتله اږدې او لګښتونه یې ډېر دي.
په ورته مهال طالبانو ویلي، چې له پاکستان سره د سوداګریزو لارو بندښت په افغانستان کې پر خوراکي او نورو توکو هېڅ ډول منفي اغېز نهدی کړی. د اقتصادي چارو کارپوهان بیا وايي، چې د پاکستان له لارې واردېدونکي ځینې خوراکي توکي د پخوا په پرتله په نسبي ډول ګران شوي دي.
