د طالبانو له پېښو سره د مبارزې چمتووالي ادارې د اېاېسایاو موسسې سره د لاسلیک شوې هوکړې له مخې د خوړو د نړۍوال پروګرام (WFP) په همکارۍ په کندوز ولایت کې له ۲ زره او ۳۴۳ مستحقو کورنیو سره د خوراکي توکو یوه اندازه مرسته شوې ده.
د طالبانو له پېښو سره د مبارزې چمتووالي ادارې د یکشنبې په ورځ (د لیندۍ ۳۰مه) د یوې خبرپاڼې په خپرولو سره ویلي، دغه مرستې د کندوز په اقتاش او علياباد ولسوالیو کې پر مستحقو کورنیو ووېشل شوې.
د خبرپاڼې لهمخې، هرې کورنۍ ته ۲ بورۍ ۲۵ کیلویي اوړه، ۵ لیټره غوړي، ۶.۲۵ کیلو دالنخود، نیم کیلو مالګه، ۳ کیلو سوپر سیریل او یونیم کیلو پلمپي (مغذي مواد) ووېشل شول.
د طالبانو تر کنټرول لاندې د ملي پراختیا شرکت وايي، په بغلان کې د غوري سمنټ فابریکو پخوا په ورځ کې تر شاوخوا ۱۵۰ ټُنه تولید درلوده، خو کله چې ملي پراختیا شرکت ته یې چارې وسپارل شوې، اوس په ورځ کې تر ۷۰۰ ټُنه تولید لري.
د دغه شرکت ویاند نبي ارغندیوال د یکشنبې په ماخوستن (د لیندۍ په ۳۰مه) ویلي، پخوا د غوري سمنټ فابریکو تولیدي چارې د یو شمېر ستونزو له امله درېدلې وې او یا هم په ورځ کې تر ۱۵۰ ټُنه تولید درلود، خو کله چې د یادو فابریکو چارې ملي پراختیا شرکت ته وسپارل شوې، نو اوس یې د ورځنۍ تولید کچه تر ۷۰۰ ټُنو رسېږي.
د نوموړي په وینا، د دغو فابریکو د درېیمې نوې فابریکې په فعالیت سره به په ورځني ډول د سمنټ تولید ۵۰۰۰ ټُنو ته ورسېږي.
د غوري سمنټ فابریکو د درېیمې نوې فابریکې د جوړولو چارې د روان کال د وږي پر ۹مه د ۸۶ اعشاریه ۷ میلیونه ډالرو په ارزښت پیل شوې او چارې به یې په ۱۸ میاشتو کې بشپړې او ګټې اخیستنې ته وسپارل شي.
د دغې فابریکې د جوړونې بودیجه د طالبانو له بودیجې ورکول کېږي.
طالبان وايي، د غوري سمنټ فابریکې په هېواد کې د سمنټ د تولید سترې فابریکې دي او د درېیمې فابریکې د چارو په پیلېدو سره به د کورني تولید ظرفیت لوړ شي، د وارداتو اړتیا به راټیټه او د سمنټ بیې ثابتې پاتې شي او همداراز اقتصاد به هم ورسره وغوړېږي.
د یادولو وړ ده، چې په هېواد کې ودانیزو چارو کې لا هم د ګاونډیو هېوادونو وارداتي سمنټ کارول کېږي او کورنی تولید دومره نهدی چې د هېواد اړتیاوې پوره کړي.
د جمهوري نظام پر مهال د کورنیو چارو پخوانی وزیر علياحمد جلالي له افغانستان انټرنشنل سره په مرکه کې ویلي، د طالبانو اوسنی مشر هبتالله اخوندزاده د طالبانو له دوو پخوانیو مشرانو ملا محمد عمر او اختر محمد منصور څخه ځان غوره ګڼي.
علياحمد جلالي په دې مرکه کې ویلي، د طالبانو بنسټګر او لومړنی مشر ملا محمد عمر «هوتک» او یو سیمهییز ملا و.
جلالي زیاتوي، ملا عمر د دیني زدهکړو له اړخه تر هبتالله اخوندزاده ډېر ضعیف و او په وینا یې، ملا عمر په خپله واکمنۍ کې د هبتالله په کچه دومره واکمن او ځواکمن نهو.
د طالبانو بنسټګر ملا محمد عمر په ۱۳۹۲ کال کې ومړ، خو مړینه یې دوه کاله وروسته اعلان شوه او لا هم د هغه د مړینې د لامل په تړاو ګڼ ابهامات شته. له ملا عمر وروسته اختر محمد منصور د طالبانو مشرۍ ته ورسېد.
د علياحمد جلالي په باور، د ملا محمد عمر ځای ناستی ملا اختر محمد منصور تر ملا عمر هم ډېر ضعیف مشر و او په وینا یې، منصور د یوه ایډیولوژیک مشر پر تله تر ډېره یو سوداګر و.
ملا اختر محمد منصور هم په ۱۳۹۵ کال کې د ایران او پاکستان تر منځ په پوله کې د امریکا په یوه هوايي برید کې ووژل شو.
د افغانستان د کورنیو چارو پخوانی وزیر علياحمد جلالي وايي، هبتالله اخوندزاده نورزی دی او په کندهار کې یې قومي سټه پیاوړې کړې ده.
جلالي زیاته کړه: «هبتالله په فقهي او علمي برخو کې تر نورو ځان غوره ګڼي» او په وینا یې، هبتالله فکر کوي چې د طالبانو په لاره کې یې قرباني هم ورکړې او د یوه روایت لهمخې، یو زوی یې د ځانمرګي بریدګر په توګه له امریکايانو سره په جګړه کې وژل شوی دی.
علياحمد جلالي چې اوس د امریکا په یوه پوهنتون کې استاد هم دی زیاتوي، د طالبانو اوسنی مشر هڅې کوي چې د نورو تر اغېز لاندې رانهشي او ان د ځان لپاره یې «د روم امپراتورانو په څېر ساتونکي» ګومارلي دي.
هغه په دې اړه چې هبتالله ولې په کندهار کې مېشت دی وویل، اخوندزاده ځان له حکومت څخه غوره ګڼي، ځکه خپل مشروعیت له خلکو نه، بلکې «الهي» ګڼي.
د نوموړي په وینا، د طالبانو مشر د خپلې واکمنۍ د دوام لپاره پر دیني مدرسو او قومي مسایلو تکیه لري او له همدې امله یې په هېواد کې ډېرې دیني مدرسې جوړې کړي، څو ورسره یې واکمني دوام ومومي او فرامین یې په غوره توګه عملي شي.
د یادونې وړ ده، چې هبتالله په تېرو څه باندې څلورو کلونو واکمنۍ کې په ټولو دولتي ادارو کې خپل نفوذ ساتلی او هېڅکله هم د رسنیو مخ ته نهدی ښکاره شوی او د راپورونو لهمخې، له هېڅ بهرني چارواکي سره یې په رسمي توګه نهدي کتلي.
ملا محمد عمر د خپلې واکمنۍ پر مهال له بهرنیانو سره ګڼې لیدنې درلودې او له راډيويي رسنیو سره یې مرکې هم کولې.
ازادۍ جبهې ایران ته پر لاره د سړې هوا له امله د یو شمېر افغانانو د مړه کېدو له امله د خواشینۍ په څرګندولو سره ویلي، طالبان به هېڅکله هم له هېواد څخه د خلکو د تېښتې او د ناوړه اقتصادي وضعیت په تړاو د شته پوښتنو ځوابولو ته حاضر نهشي.
دغې جبهې د یکشنبې په ورځ (د لیندۍ ۳۰مه) د یوې خبرپاڼې په خپرولو سره له هېواد څخه د یو شمېر خلکو د تېښتې لامل د طالبانو د واکمنۍ غځېدل بللي دي.
خبرپاڼه کاږي، یو شمېر افغانان ان د ژوند په بیه د طالبانو له واکمنۍ څخه تېښتې ته اړ شوي او دا د دې ښکارندويي کوي چې د دغې ډلې د واکمنۍ دوام خلکو ته نور د زغملو وړ نهده.
په خبرپاڼه کې ویل شوي: «حقیقت دا دی چې د طالبانو د واکمنۍ د دوام له امله په هېواد کې فقر زیات شوی، ښې راتلونکې ته تمه کمه شوې او د هرې ورځې په تېرېدو سره په هېواد کې ټولنیز، سیاسي او اقتصادي ناورینونه لاپسې ژورېږي».
د تېرې جمعې په ورځ (د لیندۍ ۲۸مه) په هرات کې سرچینو افغانستان انټرنشنل - پښتو ته ویلي و، د افغان کډوالو یوه ډله چې ایران ته په لاره وه، د سړې هوا له امله د ایران په خاوره کې مړه شوي دي. سرچینو ویلي، د ۱۵ کسانو جسدونه د هرات د کُهسان او ادرسکن ولسوالیو ته لېږدول شوي دي. ځینو سرچینو د مړو شویو شمېر لسګونه ښودلی دی.
خو د هرات د والي ویاند د جمعې په ورځ (د لیندۍ ۲۸مه) د یخنۍ له امله یوازې د ۳ هغو افغانانو د مړینې خبر تایید کړ، چې غوښتل یې ایران ته په ناقانونه توګه لاړ شي.
د ایران چارواکو لا تر اوسه د یخنۍ له امله په پوله کې د افغان کډوالو د مړینې په تړاو څه نهدي ویلي.
ایران بیا د یکشنبې په ورځ (د لیندۍ ۳۰مه) ویلي، چې دوه زره او ۱۰۶تنه ناقانونه افغانان چې د ایران او افغانستان په ګډو پولو کې د واورو له امله بند پاتې وو، د ایران د وسلهوالو ځواکونو په هڅو ژغورل شوي دي. د تایباد څارنوال وايي، یاد کسان تر درملنې او د قانوني مراحلو تر بشپړېدو وروسته طالبانو ته سپارل شوي دي.
د یادونې وړ ده، چې د سړې هوا او واورې ورېدنې پر مهال د ایران د پولې د کنټرول چارې ټکنۍ وي، نو ورسره جوخت سلګونه افغانان د هرات له سرحدي ولسوالیو هڅې کوي چې په ناقانونه توګه ایران ته واوړي، خو ځينې وخت یو شمېر یې د سړې هوا او یا هم د ایراني پوله ساتو په ډزو کې وژل او یا هم ټپیان کېږي.
نړۍوال بنسټونه په هېواد کې د بېوزلۍ، وزګارۍ او د خوړو د نا امنۍ پراخېدل د ناقانونه کډوالۍ اصلي لاملونه یادوي.
د سالنګونو لویه لاره چې نن سهار د واورې او توپان له امله د ټرافیکو پر مخ تړل شوې وه، نن مازدیګر (یکشنبه د لیندۍ ۳۰مه) یوازې د مساپر وړونکو موټرو پرمخ له دواړو خواو پرانېستل شوه، خو لا هم دغه لاره د دې جوګه نهده چې بار وړونکي موټر پرې تګراتګ وکړي.
د طالبانو د ټولګټو وزارت ویاند وايي، لومړی هغو موټرو ته چې د سالنګونو لویې لارې په دواړو خواوو کې بند پاتې و، د تګ اجازه ورکړل شوه او دمګړی له یادې لویې لارې څخه د مساپر وړونکو وسایطو تګراتګ په عادي ډول جریان لري.
د نوموړي په وینا، د سالنګونو د ساتنې او څارنې ریاست کارکوونکي د واورینو سیمو پر پاککارۍ بوخت دي، څو د بار وړونکو موټرو د تګراتګ لپاره هم زمینه برابره شي.
د دغه وزارت ویاند محمد اشرف حقشناس د دغې لارې له مساپرو غوښتي، چې پر یادې لویې لارې د تګراتګ پرمهال ټرافیکي قوانین مراعات کړي، ګرمې جامې، خوراکي توکي، د وسایطو لپاره دې ځنځیر(چین) له ځان سره ولري او د لارې د موظفینو لارښوونو ته دې په کلکه پاملرنه وکړي، څو د زړه بوږنوونکو پېښو مخه ونیول شي.
د کابل او څېرمه ولایتونو یو شمېر اوسېدونکي وايي، د سړې هوا او د ژمي په پیلېدو سره دوامداره پرچاویو یې ورځنی ژوند ټکنی کړی دی. دوی وايي، په ۲۴ ساعتونو کې یوازې تر ۵ ساعتونو پورې برېښنا لري. یو شمېر کورنۍ چې د کورونو تودولو لپاره یوازې برېښنا ته یې سترګي دي، له دغه وضعیت څخه کړېږي.
یو شمېر کابل مېشتو افغانستان انټرنشنل- پښتو ته ویلي، په دې سړه هوا کې د دوی برېښنا هم نامنظمه شوې او له امله یې خلک له ګڼو ستونزو سره مخ دي. د دوی په وینا، که برېښنا هم راشي، نو د شپې ناوخته وي چې هېڅ ډول ترې استفاده نهکېږي.
د دوی په وینا، د برېښنا مصرفي بلونه تر مصرف ډېر لوړ راځي او څو ځلي یې د برېښنا اړوندو مرکزونو ته مراجعه کړې، خو د قناعت وړ ځواب نهدی ورکړل شوی.
دغه کابل مېشتي د نوم د نهخپرېدو په شرط زیاتوي، د خپلو ورځنیو چارو لپاره اړ دي چې له لمریزو سولرونو او یا هم جنراتورونو استفاده وکړي، خو د هغو ظرفیت کم او د جنراتورونو لګښت ډېر دی.
د کابل ښار یوه اوسېدونکې وايي: «کله چې هوا ګرمه وه برېښنا هم نسبتاً ښه وه یعنې په یوه مشخص وخت کې به راتله. خو له کومې ورځې چې هوا سړه شوې، د خلکو ستونزې هم ورځ تر بلې ډېرې شوې دي. دا ډېر ناوړه وضعیت دی، په ۲۴ ساعتونو کې یوازې تر ۵ ساعتونو او هغه هم د شپې ناوخته برېښنا لرو نور هېڅ برېښنا نهشته».
له دې سره سم، یو شمېر نور کابل مېشتي چې د خپلو کورونو د تودولو لپاره د لرګیو او نورو سون توکو د پېرلو وس نهلري وايي، طالبان باید لږ تر لږه دغه برېښنا په عادلانه توګه ووېشي، څو بېوزلې کورنۍ هم له یخنۍ وژغورل شي.
دوی له طالب مسوولینو غواړي، چې په دې سړه هوا کې د برېښنا ډېرښت ته پام وکړي، څو لږ تر لږه شپه د برېښنا په رڼا کې تېره کړي.
دا په داسې حال کې ده، چې د طالبانو تر واک لاندې د افغانستان برېښنا شرکت مشر عبدالباري عمر وایي، چې په هېواد کې د برېښنا د کمښت او پرچاوۍ یو علت په وروستیو کې هېواد ته د میلیونونو کډوالو بېرته راستنېدل دي.
هغه د برېښنا د پرچاوۍ په تړاو جوړې شوې خبري غونډې ته وویل: «زمونږ برېښنا ثابته ده، یعنې پنځه کاله پخوا چې کومه برېښنا وه، اوس تر هغې زیاته نهده، د کډوالو په راتګ سره په ښارونو کې یو متراکم حالت رامنځته شو او موږ اړ وو چې کډوالو ته برېښنا ورسوو».
هغه زیاته کړه، چې په اوسني وخت کې د برېښنا اعظمي تقاضا په موجوده شبکه کې ۱۱۵۲ میګاواټه ده او دوی له دې جملې څخه ۸۲۹ میګاواټه برېښنا لري چې په دې سره د ۳۲۲.۶ میګاواټه برېښنا له کمښت سره مخ دي.
دغه طالب چارواکي د برېښنا د ویش په اړه ویلي، چې دوی دولتي ارګانونو ته ۲۴ساعته، صنعتي پارکونو ته ۱۲ساعته او د استوګنې کورونو ته ۱۰ساعته برېښنا ورکوي.
