د طالبانو تر واک لاندې د فرعي ګمرکاتو ریاست خبر ورکړی، چې د دغه ولایت د مرکز لښکرګاه ښار په رېګستان سیمه کې ۲۸ټنه او ۹۰۹ کیلو ګرامه بېکیفیته او تاریختېر درمل لهمنځه وړل شوي دي.
راپور زیاتوي، دغه درمل د تېرو دوو میاشتو په ترڅ کې د لښکرګاه ښار له بېلابېلو سیمو راټول شوي وو او نن جمعه (د مرغومې ۵مه) وسوځول شول. تر دې وړاندې هم طالبانو په هلمند کې سلګونه ټنه ناقانونه خوراکي توکي له منځه وړي وو.
د طالبانو تر واک لاندې د کډوالو ستونزو ته د رسېدنې عالي کمېسیون جمعه (د مرغومي ۵مه) خبر ورکړی، چې تېره ورځ له ایران او پاکستان نه ۶۳۲ کورنۍ چې ټولټال ۳۴۰۱ کسان کېږي؛ افغانستان ته ستنې شوې دي. د دغه کمېسیون په راپور کې راغلي، چې له دغه کډوالو سره ۶۰۸زره افغانۍ مرسته هم شوې ده.
د دغه کمېسیون د راپور له مخې؛ دغه کډوال د کندهار د سپین بولدک، د ننګرهار د تورخم، د هرات د اسلامکلا او د نیمروز د ورېښمو پله له لارې ستانه کړای شوي دي.
په راپور کې راغلي، د دغه کسانو له ډلې د ننګرهار ولایت د تورخم له لارې ۵۱۶ کورنۍ، د کندهار د سپین بولدک له لارې ۷۰ کورنۍ، د نیمروز د ورېښمو پله له لارې ۲۹ کورنۍ او د هرات د اسلامکلا له لارې ۱۷ کورنۍ افغانستان ته ستنې شوې دي.
دا په داسې حال کې ده، چې په پاکستان او ایران کې د افغان کډوالو وضعیت د اندېښنې وړ دی. راپورونه ښيي، چې د پاکستان په بېلابېلو ښارونو کې د پولیسو د عملیاتو په لړ کې افغان کډوال د پلټنو، نیولو او جبري اېستلو له ګواښ سره مخ دي.
د طالبانو د کډوالو او بېرته راستنېدونکو چارو وزارت وایي، چې یوازې په تېرې لېندۍ میاشت کې له ایران، ترکیې او پاکستان نه ۲۴۱زره او ۷۸۰ کډوال افغانستان ته ستانه شوي دي. د دغه وزارت لهخوا په درېیو جلا خپرو شویو خبرپاڼو کې راغلي، چې له دې ډلې له ایران نه ۱۰۶زره او ۴۰۳ کډوال، له ترکیې ۱۶۸۸ او له پاکستان نه ۱۳۳زره او ۶۸۹ کډوال بېرته افغانستان ته ستانه شوي دي.
د پاکستان فلمي ستورې او د کډوالو په چارو کې د ملګرو ملتونو د عالي کمېشنرۍ د نېکنیت سفیرې ماهره خان له پاکستان نه د افغان کډوالو پر جبري اېستلو خواشیني څرګنده کړې. د هغې په وینا؛ دغه وضعیت د افغان کډوالو او په ځانګړي ډول د ښځو او ماشومانو لپاره د وېرې لامل شوی.
نوموړې ویلي، افغانان له لسیزو راهیسې په پاکستان کې ژوند کوي او ډېری یې په دغه هېواد کې زېږېدلي دي؛ نو دا سمه نهده چې دوی دې په دغه ډول ناوړه چلند و اېستل شي.
ماهره خان هغه پېښه هم دردناکه بللې، چې درې کډوال ماشومان له سرپرست پرته افغانستان ته اېستل شوي وو. هغې ټینګار کړی، چې افغان کډوال د ساتنې، خوندیتوب، عزت او وقار حق لري او باید انساني کرامت یې تر پښو لاندې نهشي.
نوموړې د افغان کډوالو د ملاتړ په موخه غږ پورته کړی او له اړوندو ادارو یې غوښتي، چې د بشري ارزښتونو پر بنسټ له کډوالو سره چلند وشي. تازه د کډوالو په چارو کې د ملګو ملتونو عالي کمېشنرۍ خبر ورکړی، چې شاوخوا دوه مېلیونه افغانان لاهم په پاکستان کې مېشت دي.
د یادې ادارې د معلوماتو له مخې؛ یوازې په تېرې نومبر میاشت کې ۱۷۱زره او ۵۵ افغانان افغانستان ته ستانه شوي، چې له دې ډلې ۳۷زره او ۸۹۹ یې د چمن، تورخم او بهرابچې لارو ستانه شوي دي.
په داسې حال کې چې په ۲۰۲۵کال کې له یو مېلیون ډېر افغان کډوال افغانستان ته ستانه شوي؛ تازه د کډوالو په چارو کې د ملګو ملتونو عالي کمېشنرۍ خبر ورکړی، چې شاوخوا دوه مېلیونه افغانان لاهم په پاکستان کې مېشت دي.
د یادې ادارې د معلوماتو له مخې؛ یوازې په تېرې نومبر میاشت کې ۱۷۱زره او ۵۵ افغانان افغانستان ته ستانه شوي، چې له دې ډلې ۳۷زره او ۸۹۹ یې د چمن، تورخم او بهرابچې لارو ستانه شوي دي.
د یادې ادارې په راپور کې راغلي، چې له دې ډلې بیا په تېرې نومبر میاشت کې ۳۱زره او ۵۰۰ د پي او ار کارت لرونکي افغان کډوال بېرته افغانستان ته ستانه شوي دي. د پاکستان حکومت په خیبر پښتونخوا، بلوچستان او پنجاب ایالتونو کې د کډوالو ۵۴ پنډغالي هم وتړل او هلته یې له مېشتو افغانانو غوښتي، چې بېرته افغانستان ته ستانه شي.
د ملګرو ملتونو د کډوالو عالي کمېشنري د پاکستان له حکومته د هغو زدهکړیالانو لپاره د معافیت غوښتنه کړې، چې دامهال په پوهنتونونو کې پر زدهکړو بوخت دي. دا په داسې حال کې ده، چې د پاکستان حکومت له ۲۰۲۳کال راهیسې په دغه هېواد کې د مېشتو ناقانونه کډوالو د اېستلو عملیات پیل کړي، چې لاهم په چټکۍ سره دوام لري.
په ننګرهار کې د طالبانو د عامې روغتیا رییس امین الله شریف ویلي، چې په دغه ولایت کې د «پياېماېس» جاپانۍ موسسې لهخوا د ختیځ زون په کچه د جذام (لېپروسي) ناروغۍ د درملنې ځانګړی مرکز پرانیستل شو.
هغه ویلي:« دغه مرکز د ډاکتر ناکامورا د هیلو پربنسټ جوړ شوی». نوموړي د یاد مرکز پرانیستل د ختیځ زون لپاره مهم ګام وباله او زیاته یې کړه، چې د نورو روغتیايي مرکزونو د جوړېدو هڅې هم روانې دي.
په یاده غونډه کې د «پياېماېس» موسسې مشر مسارو موراکامي ویلي، چې په دغه مرکز کې به ناروغانو ته وړیا خدمتونه وړاندې شي. جذام په نړۍ کې یو له ډېرو لرغونو ناروغیو ده، چې لومړۍ نښې یې په هند او مصر کې ثبتې شوې دي. دغه ناروغي ساري ده او د انسان عصبي سیستم، په تېره بیا د بدن پر سړو برخو لکه لاسونه، پښو او مخ برید کوي.
په ۲۰۱۵کال کې د افغانستان په بامیان او میدان وردګ ولایتونو کې هم د جذام ناروغۍ څو پېښې راپور شوې؛ خو د اسانتیاوو د نشتوالي او منفي دودونو له امله په افغانستان کې د جذام په ناروغۍ د اخته کسانو کره شمېر لا روښانه نهدی.
د تهران د سوداګرۍ خونې مشر محمود نجفيعرب وايي، له افغانستان او نورو ګاونډيو هېوادونو سره په سوداګرۍ کې د اسعارو تړون لغوه کېدل کولای شي د ايران صادرات لا زيات کړي او د دواړو هېوادونو اقتصادي همکاري پياوړې کړي.
نوموړي د «تهران ډيزاين اونۍ» په مراسمو کې ويلي، د ايران خصوصي سکټور له حکومته غوښتي چې له افغانستان، عراق او د اوراسيا ټولنې له غړو هېوادونو سره په سوداګرۍ کې د اسعارو تړون شرط لرې شي. د هغه په وينا؛ دغه اقدام به د توليدوونکو او صادرونکو انګېزه لوړه کړي او لږ تر لږه ۱۲ مېليارد ډالره به د ايران صادراتو ته ور زیات کړي.
د اسعارو تړون هغه حکومتي تګلاره ده، چې له صادروونکو غواړي د صادراتو له لارې تر لاسه شوې پيسې بېرته هېواد ته راوړي او په مجازو بانکونو يا صرافيو کې يې په نيمایي بیه وپلوري؛ تر څو حکومت د اسعارو بازار تنظيم کړي، د پانګې د وتلو مخه ونيسي او د وارداتو لپاره اړينې پيسې برابرې کړي؛ خو دغه تګلاره د صادرونکو د صادراتو انګېزه کمولای شي.
نوموړي افغانستان د ايران لپاره يو مهم او نږدې صادراتي بازار وباله او زياته يې کړه، که د صادراتو د اسعارو بیه د ازاد بازار له بيې سره نږدې وټاکل شي؛ نو صادرونکي به په اسانۍ ترلاسه شوې پيسې بېرته هېواد ته راوړي او خپل فعاليتونه به پراخ کړي.
نجفيعرب دارنګه ټينګار وکړ، چې ايراني توليدوونکي بايد د افغاني مصرفوونکو د خوښې، اړتياوو او کلتور له مخې خپل محصولات طرحه او توليد کړي.