ایران له افغانستان او پاکستان سره سرحدي دېوال جوړوي

د ایران کورنیو چارو وزیر وايي، له افغانستان او پاکستان سره خپله ګډه پوله په دېوال جوړولو سره بندوي. احمد وحیدي وايي، د پولې بندول به وخت ونیسي، خو اول به هغه ځایونه بند کړي چې بد کارول کېږي.

د ایران کورنیو چارو وزیر وايي، له افغانستان او پاکستان سره خپله ګډه پوله په دېوال جوړولو سره بندوي. احمد وحیدي وايي، د پولې بندول به وخت ونیسي، خو اول به هغه ځایونه بند کړي چې بد کارول کېږي.
په ورته مهال زیاتوي چې له پاکستان او افغانستان سره د پولې بندولو ته لوی پلان جوړ شوی، چې مختلف اړخونه لري.
د هغه په خبره، د پولې بندولو لپاره یوازې دېوال نه جوړېږي، بلکې د لوی درستیز او وسلوالو ځواکونو په مدیریت به نورې چارې هم تر سره شي.
د ايران د وسله وال پوځ د جغرافيايي سازمان مشر نږدې دوه اونۍ مخکې وويل، چې د يوه پراخ پلان پر بنسټ غواړي د فزيکي خنډونو په لګولو سره د افغانستان له پولو سره تګ راتګ محدود کړي.
خو اوسنۍ څرګندونې په کرمان کې د سپاه پاسداران د قدس څانګې د وژل شوي مشر قاسم سلیماني څلورم تلین کې تر پرونیو چاودنو تر درې سوو کسانو ته مرګ ژوبله واړوله.
کومې ډلې د دې برید مسوولیت نه دی منلی، خو ایران یې اسراییل ته ګوته نیسي.

د دغه وزارت ویاند عبدالغفار فاروق رسنیو ته ویلي، چې دغه نجونې او ښځې د دوی « ښځینه پولیسو» نیولې وې. خو نوموړی دا نه مني، چې ګواکې دغه نجونې او ښځې دې ناڅرګند ځای ته بیول شوې وي.
هغه ویلي، دغه نجونې او ښځې امنیتي حوزو ته وړل شوې وې او وروسته بیا په ضمانت خوشې شوې دي.
تر دې وړاندې هم له کابل او یو شمېر نورو ولایتونو څخه د امر باالمعروف د محتسبینو لهخوا د نجونو او مېرمنو د ځورولو راپورونه خپاره شوي وو، چې هماغه مهال یې هم توند غبرګونونه له ځانه سره لرل.
ګڼ خلک وايي، طالبان په لوی لاس د خلکو پر شخصي حریم تېری کوي چې دا د ټولوړ بشري حقونو څخه ښکاره سرغړونه ده؛ خو طالبان بیا وايي هغه څه چې دوی کوي د اسلامي شریعت له مخې یې کوي.

د افغانستان په چارو کې د روسیې استازي ضمیر کابلوف ویلي، چې د جنورۍ په دویمه نیمايي کې به د افغانستان په اړه د ملګرو ملتونو په ملاتړ غونډه جوړه شي. ښاغلي کابلوف ټاس خبري اژانس ته ویلي چې په دې غونډه کې به د بېلابېلو هېوادونو استازي د افغانستان په اړه خبرې وکړي.
نوموړي وویل، «اوس، موږ د ملګرو ملتونو د بلنې لپاره یوې مشخصې نېټې ته انتظار یو. هلته به هر څوک په دې اړه خبرې وکړي.»
د ملګرو ملتونو سازمان د ۱۴۰۲ کال د غوايي په میاشت کې په دوحه کې د افغانستان په اړه د بیلابیلو هیوادونو د ځانګړو استازو په شتون کې د یوې غونډې کوربه و.
د ملګرو ملتونو سرمنشي انټونیو ګوتریش په هغې غونډه کې ویلي و چې، په راتلونکې کې به د افغانستان په اړه د یوې بلې غونډې کوربه توب هم وکړي.
بلخوا ټاس خبري اژانس د ضمیر کابلوف له قوله ویلي، چې د افغانستان لپاره د مسکو فارمټ غونډه به هم په ۲۰۲۴ کال کې خپل کار ته دوام ورکړي.
د ښاغلي کابلوف په وینا د افغانستان په اړه د مسکو فارمټ غونډه به د ۲۰۲۴ کال په مني کې جوړه شي.
د مسکو فارمټ غونډه په ۲۰۱۷ کال کې د روسیې، افغانستان، هند، ایران، چین او پاکستان د ځانګړو استازو تر منځ د شپږ اړخیز مشورتي میکانیزم پر بنسټ جوړه شوه.
د دې غونډې اصلي موخه «په افغانستان کې د ملي پخلاینې هڅول او په دې هیواد کې د سولې رامنځته کول» دي.

د شمالي وزيرستان په ميرعلي سيمه کې د ماين په چاودنه کې درې ماشومان وژل شوي دي. ځایي پولیس وایي، دغه ماشومان شپانه وو او د کجورې پوستې ته څېرمه په کروندو کې د څارويو د څرولو پرمهال پر دوی ماین وچاودېد او درې واړه په کې ووژل شول.
د پولیسو په وینا، د دغو درېیو ماشومانو عمرونه له پنځو تر پنځلس کالو وو.
تېره ورځ هم په میرعلي بازار کې یو پولیس وژل شوی و.
ورته مهال، د خيبرپښتونخوا د کرمې ایجنسۍ په جهنډرې سيمه کې په یوې جلا پېښه کې پر یوه موټر د ډزو له امله يو تن وژل شوى دى.
دا په تېرو لسو ورځو کې د دغې ولسوالۍ د سني او شیعه مذهبو سیمو ترمنځ په لویه لاره د ډزو درېیمه پېښه ده، چې ترسره کېږي.

د ملکرو ملتونو د کډوالو عالي کمیشنرۍ (یواینایچسيآر) دفتر وايي چې، ۹۰ تنو ښځو ته یې د بریل (د نابینا الفبا) زدهکړې ورکړې چې په دې سره به دوی ته د زدهکړې نوي فرصتونه هم برابر شي.
په افغانستان کې د ملګرو ملتونو د کډوالو عالې کمیشنیرۍ دفتر د پنجشنبې په ورځ د (مرغومي ۱۴مه) پر خپله اېکس پاڼه لیکلي چې (يواینایچسيآر) د ودان موسسي په مرسته د افغانستان په ختیځ کې ۹۰ نابینا ښځو ته د بریل ( د نابینا الفبا) زدهکړې ورکړې او په دې سره یې هغوی ته د زده کړو نوي فرصتونه برابر کړي دي.
همدارنګه دغه دفتر لیکلي چي، دغه نابینا ښځو د رواني ټولنیزو مشورتي ورکشاپونو او مسلکي روزنیزو پروګرامونو کې هم برخه اخیستې وه.
که څه هم په افغانستان کې د نابینا ښځو کره شمېرې په لاس کې نه شته خو ډیر کم نابینا کسان د بریل زدهکړو ته لاسرسی لري.
دغه نابینا ښځې په داسې حال کې د بریل الفبا زدهکړې کوي چې پر افغانستان د طالبانو له واکمنېدو وروسته په افغانستان کې تر شپږم تولګي پورته د میلیونونو افغان نجونو پر مخ د ښوونځیو دروازې تړل شوې دي.

پاکستان ته د ملا شیرین په مشرۍ د یوه لوړپوړي چارواکي سفر او د دواړو هېوادونو ترمنځ د شته ستونزو د هوارۍ په موخه خبرو اترو سره هممهاله، د پاکستان په بېلابېلو لویو ښارونو کې د افغانانو ځورول بیا ډېر شوي.
له تېرو دوو ورځو راهیسې په پېښور او اسلام اباد کې پولیس په بېلابېلو پلمو افغانان دروي او د پاسپورټ او ویزو غوښتنه ترې کوي.
تېره ورځ د اسلام اباد بي ۱۷ ښارګوټي کې یو ځل بیا پولیس کور په کور ګرځېدل او له افغانانو یې اسناد غوښتل.
په بي ۱۷ ښارګوټي کې مېشت افغانان وایي، پولیس هغه افغانان چې د ویزو وخت یې ختم شوی و، له ځانه سره یوړل.
له بلې خوا په پېښور کې تېره ورځ په سړکونو ګڼ شمېر پولیس راوتلي وو او په هر تمځای کې یې نارینه درول او له هغو یې د اسنادو پوښتنه کوله.
ورته مهال پاکستاني چارواکي وایي، چې د بې اسناده افغانانو د اېستلو لړۍ لا هم په منظمه توګه روانه ده؛ خو ځینې افغانان بیا وایي، چې د صوبې چارواکو دوی ته درې میاشتې وخت ورکړی چې دلته پاتې کېدای شي، اوسمهال یوه میاشت تېره شوې او دوه نورې میاشتې یې لا پاتې دي.
خو د دوی په وینا کېدای شي، چې د دوو میاشتو په ترڅ کې دوی له دغه هېواده و اېستل شي ځکه دوی وايي چې تراوسه ورسره نه دي مخامخ شوي او تر اوسه له پولیسو په پټه ګرځي.
له بل پلوه اوچا هم نن یو راپور خپور کړی او ویلي یې دي، چې په پاکستان کې د مېشتو ۱.۳ مېلیونه بې اسناده افغانانو وضعیت لا کړکېچن شوی.
په پاکستان کې د ملګرو ملتونو عالي کمېشنرۍ استازې فیلیپا کېنډل وویل:« افغانستان ته د ډلهییزو کډوالو راتګ روان بشري ناورین ته وده ورکوي؛ ځکه چې د ژمي سړو سره دغه ناورین پیلیږي.»
ورته مهال په اسلام اباد کې د طالبانو سفارت ویلي، چې د افغانستان او پاکستان تر منځ د همغږۍ د ګډې کمېټې شپږمه ناسته ترسره شوه.
دغه سفارت په اېکس پاڼه لیکلي، چې د دفاع وزارت او د طالبانو د استخباراتو د ستراتیژېکې برخې مشر د کندهار د سرپرست والي ملا شیرین سره یو ځای په دغه غونډه کې برخه واخیسته.
د طالبانو د سفارت په اېکس پاڼه کې دا هم راغلي، چې په دغې ناسته کې د ډیورند د کرښې په دواړو غاړو کې د شته ستونزو په هوارولو او د کرښې دواړو غاړو ته د پرتو خلکو لپاره د اسانتیاوو په برابرولو هم خبرې اترې وشوې.
