د پاکستان بهرنیو چارو وزارت وايي، د دغه هېواد لومړی وزیر شهباز شریف راتلونکې اونۍ چین ته په پنځه ورځني سفر ځي. دغه وزارت نن په یوه اعلامیه کې وايي، د چین ولسمشر او د دغه هېواد بهرنیو چارو وزیر، ښاغلي شریف ته د سفر بلنه ور کړې ده.
د اعلامیې له مخې، شهباز شریف څلور ورځې وروسته، یانې د جولای پر څلورمه سفیر پیلوي چې تر اتمې به دوام وکړي.
د نوموړي دا سفر درې پړاوونو لري، چې لومړی د چین پلازمېنې بېجینګ ته تلل او بیا د دغه هېواد دوو نورو ښارونو شیان او شنژانګ ته تګ هم پکې شامل دی.
شهباز شریف به بېجینګ کې د ولسمشر شي جن پینګ او لومړي وزیر لي کانګ سره پر لیدنه سربېره د چین د واکمن ګوند د مرکزي کمېټې له مشر او نورو چارواکو سره هم وویني.
د لومړي وزیر شهباز شریف دا سفر په داسې مهال دی، چې تر بل هر وخت په پاکستان کې پر چینايي کمپنیو بریدونه ډېر شوي دي.
د تېر مارچ په وروستیو کې د پښتونخوا په شانګله کې د پنځو چینايي انجینرانو تر وژل کېدو وروسته بېجینګ په پاکستان کې د دوو برېښنابندونو پر پروژو کار ودراوه.
اوس داسې ښکاري چې پاکستان له یوې خوا د یوه ژور سیاسي انقطاب سره مخ دی چې پکې د واکمنو ګوندونو او د اپوزیشن د سیاسي ګوندونو، په خاصه توګه د عمران خان ګوند تر منځ تاوتریخوالی مخ په زیاتیدو دی.
له بلې خوا په ظاهره د پارلمان د واکمنو ګوندونو او د قضا د عالي محکمو قاضیانو هم یو بل په علني توګه د اساسي قانون د محتویاتو نه په سرغړونه تورن کړي.
دا خبره د پاکستان په دولتي نظام کې مخ په زیاتیدونکې شخړو ښکاري، خو لکه چې ټول خبر دي، د پاکستان په دولتي چارو کې د تصمیم نیولو تر ټولو زیات او اخري صلاحیت د اساسي قانون نه ماورا د جنرالانو سره دی، نو په تیره څه موده کې د قضا او د پوځ تر منځ ترینګلتیا ورو ورو د یوه څرګند ټکر شکل غوره کړی دی.
پخوا هم څو څو واره د عالي قضا په قاضیانو باندې د پوځ د استخباراتو د موسسې ای ایس ای له خوا د خپلې خوښې د احکاماتو د جاري کولو لپاره د فشار اچولو خبرونه په مطبوعاتو کې خپاره شوي.
خو د روان کال د مارچ میاشتې په ۲۶د اسلام اباد د عالي محکمې یا های کورټ د شپږو قاضیانو د سترې محکمې د عالي شورا په نوم لیکل شوي خپل ګډ لیک کې، چې سملاسي په خواله رسنیو کې خپور هم شو، په ای ایس ای باندې تور پورې کړو چې ډیر ځله یې د هغوی په کار کې په غیرقانوني توګه د دې لپاره مداخله کړې ده او د دغې عالي محکمې قاضیان یې د خپلې خوښې فیصلې کولو باندې مجبور کړي.
په دغه لیک کې د اسلام اباد شپږو قاضیانو د فشار د ځینې خطرناکو مثالونو ذکر هم کړی دی.
د مثال په توګه قاضیانو په دغه لیک کې تور پورې کړی چې استخباراتو د یوه قاضي د کور په خوبکوټه کې پټې کامرې لګولې وې چې د ناوړه استفادې لپاره د هغه د شخصي ژوند ویډیو ګانې ثبت کړي.
د قاضیانو ګډ لیک دا هم وايي چې ای ایس ای د یوه قاضي اوښی په دې غرض تښتولی و چې د خلاصون په بدل کې قاضي د استخبارارتی موسسې له امر سره سمې فیصلې صادرې کړي.
په اکثرو مواردو کې ای ایس ای د محاکمو د فیصلو له لارې خپلې د سیاسي مهندسۍ پروژې پر مخ بیايي، یعنې د محاکمو له لارې خپل مخالفین په زندان کې اچوي او د خپلو متحدینو د خلاصون لپاره زمینه همواروي.
په خوا یې د مسلم لیګ رهبر نواز شریف، د هغه لور مریم نواز او د هغه د ګوند نور غړي بندي کول، نن سبا یې عمران خان او د هغه نور ملګري د زندان د تورو تنبو تر شا ساتلي دي.
د اسلام اباد د عالي محکمې د شپږو قاضیانو په ګډ لیک کې د اعتراضونو دوسیه تر اوسه د سترې محکمې په وړاندې پرته ده.
تر اوسه سترې محکمې په دې باره کې کوم نهايي تصمیم نه دی نیولی، خو ستره او عالي محکمه د عمران خان او د هغه د ګوندي ملګرو په دوسیو کې د مستقلو تصمیمونو د نیولو له لارې د جنرالانو د دکتاتورۍ په ضد د خپل خفګان څرګندونه کوي.
که څه هم پوځ په ځینې محاکمو باندېد فشار اچولو له لارې عمران خان یا د هغه ملګري په بندي ساتلو محکوم کړي، خو د استیناف په مراحلو کې سترې او عالي محکمې د ټیټو محاکمو دغه تصمیمونه رد کړي او د عمران خان په ګټه یې اوامر صادر کړي دي.
دغه مسله اوس ځکه ډیره حاده شوې ده چې عمران خان له محبس او د هغه په پاکستان او په خارج کې میشتو پلویانو د صدراعظم شهباز شریف یا د ولسمشر اصف علي زرداري په ځای د پاکستان د پوځ لوی درستیز جنرال عاصم منیر، د ای ایس ای لوی مشر جنرال ندیم انجم او د هغه معین جنرال فیصل نصیر د خپلو تبلیغاتي حملو هدف ګرځولي دي.
په داسې شرایطو کې چې کله ستره او عالي محکمه د زندان څخه د عمران خان د راوتلو لپاره حقوقي لارې پرانیځي نو د هغوی دغه کار د جنرالانو قهر او غضب را پاروي.
د پاکستان د محاکمو او پوځ تر منځ د ټکر یوه بله جبهه د پاکستان د زرګونو تړي تم شوو اتباعو دوسیې دي، چې د د پاکستان د استخباراتو له خوا تښتول شوي.
د قانون له مخې پوځیا له پوځ سره تړلې استخباراتي موسسې د وګړو د توقیفولو صلاحیت نه لري، خو دوی هره ورځ خلک له کورونو او د کار له ځایونو وړي.
دغه کسان شکنجه کوي او حتا په ځینې مواردو کې یې وژني، خو بیا هغوی د دغو غیرقانوني کارونو نه انکار کوي، په محاکمو کې چې پرې تور ولګیږي، نو هغوی دا تور په سپین سترګۍ ردوي.
د زرګونو تړي تمو خلکو ستره برخه بلوڅان او پښتانه تشکیلوي. پوځ وايي، بلوڅ بیلتون خوښي د پاکستان په ضد جګړه کې بوخت دي.
د پښتونخوا کې د ترهګرۍ په تور خلک تښتوي او یا هم په غونډو کې یا په خوله رسنیو کې د پوځ په پالیسیو تنقید کوونکي سیاسي فعالان او ژورنالستان هم تړی تم کیږي.
داسې خلک شته چې د لسو یا د پنځلسو کلونو نه لادرکه دي. د ځینې تښتول شویو خلکو مړي پیدا کیږي چې استخباراتي موسسې یې د مسولیت اخستلو نه انکار کوي.
د لادرکه خلکو د کورنیو غړي او حامیان له کلنو راهیسې د دغه ظلم پر ضد تظاهرات او مارشونه کوي.
د استخباراتو دا کار په ډاګه د پاکستان د قانون او له بین المللي موازینو نه سرغړونه ده، خو پوځ په دې قضایاوو کې د محاکموامر نه مني.
دوه اونۍ وړاندې په اسلام اباد کې استوګن د احمد فرهاد په نوم یو کشمیری ژورنالست د استخباراتو له خوا اختېاف شو. چې کله د احمد فرهاد مدافع وکیلانو داسې شواهد تر لاسه کړل چې هغه د ای ایس ای له خوا اختطاف شوی دی، نو د وکیلانو په خواست د اسلام اباد عالي محکمې د ای ایس ای د اسلام اباد د څانګې د رییس د احضار امر صادر کړ، خو هغه دا کار ونه کړو.
البته بندي احمد فرهاد یې کشمیر کې پولیسو ته په لاس ور کړ او د مۍ میاشتېپه نهه ویشتمه نیټه هغه په ضمانت راخلاص شو، خو په زرګونو بلوڅ او پښتانه تړي تم خلک داسې بخت نه لري.
د پاکستان عدالتونه یا محکمې له پوځ سره د نیغ په نیغه د ډغرې وهلو توان نه لري، خو په نزدې وختونو کې د هغوی له خوا مقاومت زیات شوی دی.
د پوځ او د قضا تر منځ د یوه ټکر د امکان په صورت کې ځینې سیاسي شنونکو په پاکستان کې د اضطراري حالت او یا عین د اساسي قانون د ملغا او د نظامي قانون د تپل کیدو ویره هم څرګنده کړې ده.
یادونه: افغانستان انټرنشنل - پښتو د یوې بې پرې رسنۍ په توګه د ټولو لیکوالو نظریاتو ته درناوی لري؛ خو د چا د نظر ملاتړ نه کوي.
د پاکستان د کورنیو چارو وزارت د مرستیال محمد خرم اغا په مشرۍ پلاوي پرون په کابل کې د طالبانو د کورنیو چارو وزرات مرستیال محمد نبي عمري سره خبرو کې پر چینايي انجینرانو د برید په یادولو سره په امنیتي برخه کې د طالبانو همکاري غوښتې ده.
تېر مارچ کې د پښتونخوا د شانګلې په بشام کې د موټربم له امله پنځه چینايي انجینران ووژل شول، چې پاکستان یې د ټي ټي پي کار بولي او وايي دا برید په افغانستان کې پلان شوی و.
خو د طالبانو ویاند ذبیح الله مجاهد دا تور ردوي او وايي پاکستان په دې ډول هڅو سره غواړي د چین او طالبانو ترمنځ بې باوري جوړه کړي.
سرچینو د طالبانو او پاکستانی پلاوي د هوکړو سند له افغانستان انټرنشنل سره شریک کړی، چې په کندهار کې د ملا هبت الله دفتر ته هم لېږل شوی دی.
د سند د لومړی مادې له مخې، په دغه لیدنه کې هوکړه شوې، چې طالبان به د پاکستان د کورنيو چارو وزارت سره په پښتونخوا کي د شانګله بشام سيمه کي د چينايي انجينرانو پر موټريز کاروان د حملې په تړاو پلټنو کي همکاري کوي.
د دې هوکړو د سند په څلورمه ماده کې لیکل شوي «د پاکستان د کورنيو چارو وزارت د ترهګرۍ ضد تحقیقاتي اداره به د افغانستان اسلامي امارات د کورنيو چارو وزارت سره په همغږۍ په پاکستان کي پر چينايي کمپنيو او د لوژستیک شرکتو پر کارمندانو د حملو په تړاو په سرحدي سيمو کي د ناامني ضد عمليات پيلوي, چي موخه يې د سرحدي سيمو امنيت ساتل دي.»
د سرچینو په خبره، په کابل کې د چين سفارت هم د طالبانو له کورنيو چارو وزیر دې موضوع په تړاو د لازمې همکارۍ غوښتنه کړې وه.
د طالبانو او پاکستان تر منځ بله هوکړه دا ده، چې د ډیورنډ کرښې په اوږدو کې د دواړو لورو د وزارت دفاع اړوند ځواکونه ځای پر ځای کیږي اوپه خپلو سیمو کې د وسلوالو پرضد عملیات کوي.
د طالبانو او پاکستان تر منځ بله هوګړه دا ده، چې د طالبانو نظامي ادارې به د پاکستان او سیمي د امنيت د ښه والي لپاره د پاکستاني امنیتي ادارو او پاکستاني وسلوالو ډلو ترمنځ د سولي مذاکراتو هڅې ګړندئ ساتي.
بله هوګړه دا چې د دواړو هېوادو د امنیتي ادارو تر منځ به د امنتي همغږۍ په نوم مياشتنۍ انلانی امنیتي غونډې کېږي او د اړتيا پر مهال به د دواړو هېوادو امنتي پلاوي حضوري جلسې کوي.
طالبانو په دې لیدنه کې له پاکستان هم خپلې غوښتنې کړي او هوکړې ته رسیدلي دی.
پاکستان له طالبانو سره هوکړه کړې ده، چې د پاکستان پوځي ادارې به د پاکستان په قبايلي سيمو کي د داعش خراسان پرضد عملیات پلوي او د هغوی روزنیر کمپونه به وېجاړوي.
طالبان وايي، پاکستاني پلاوي ور سره منلې چې د دوی امنیتي ادارې به په پاکستان کي د افغان کډوالو لړۍ ثبتوي او د طالبانو کورنيو چارو وزارت به له هغه وروسته افغانستان ته د دغو کډوالو د کډو داخلېدو اجازه ورکوي، چې دوی یې د استخباراتي څارنې پروسه بشپړه کړي
د طالبانو د دې دلیل دا ښودلی، چې افغانستان ته له پاکستان د افغان کډوالو په لېږد کې «زيات شمېر خوارج او نور ترهګر افغانستان ته د نا امني لپاره داخل شوي وو»، خو د طالبانو په وینا په دغو کسانو کې یو شمیر یې دوی نیولي او اوس ترې څېړنې روانې دي.
له هوکړې سره سم د طالبانو او پاکستان تر منځ راتلونکې ناسته په اسلام اباد کې ترسره کیږي، خو نېټه یې نه ده معلومه خو تر جوړېدو یو اوونۍ مخکې به د طالبانو بهرنیو چارو وزرات ته خبر ورکوی.
نوې څېړنې ښيي، چې د ټیټ قد لرونکي خلک ممکن د لوړ قد لرونکي خلکو په پرتله په اوسط ډول له دوو څخه تر پنځو کلونو پورې زیات ژوند وکړي.
څېړونکي ډېری مرسته کونکي عوامل په ګوته کوي او زیاتوي، چې په ټیټ قد لرونکو کې د ناروغیو خطر کم وي.
ایا لنډ خلک اوږد ژوند کوي؟
"اوږد ژوند" په دې معنا دی، چې تاسو "اوږد ژوند کوئ" نه دا چې تاسو یو اسانه ژوند کوئ یا د ناروغۍ او ضیعفوالي څخه مخنیوی وکړئ.
اوږد عمر د اوسط عمر څخه ډېر اوږد ژوند دی. ځینې خلک فکر کوي چې قد د سالم او اوږد ژوند معنا لري، په داسې حال کې چې ډېری څېړنې ښیي، چې دا جینیټیکي او یو روغ ژوند دی چې په روغتیا او اوږد عمر کې مهم رول لوبوي.
د فاکس ۰۳ جین (FOX03) د انسان او حیوان اوږد عمر پورې اړه لري.
دا جین د بدن د اندازې او بیولوژیکي پروسو سره هم تړاو لري، چې د ژوند په جریان کې د روغتیا لپاره حیاتي دي او بدن د ځینې ناروغیو لکه؛ د ډیابیټ ۲، د زړه ناروغۍ، سرطان او عصبي اختلالاتو څخه ساتي.
د ویري ویل هلت (Very Well Health) په وینا؛ په 2014 کې د څېړنې پایلې وښودله چې "Fox03" جین د جاپاني - امریکایي سړو په عمر پورې اړه لري.
د دې پروژې څېړونکو وموندله؛ هغه نارینه چې ۱۵۸.۵ سانتي متره قد لري د فاکس ۰۳ جین له خوا ډېر خوندي دي او اوږد ژوند کوي.
څېړونکي نور اغیزناک عوامل هم په پام کې نیسي لکه؛ ټولنیز او اقتصادي شرایط، روغتیایي پاملرنه، وزن، تعلیم، د سګرټ څکولو مخنیوی، تغذیه او ورزش د انسان په ژوند کې دخیل دي.
شواهد ښیي، چې ښځې د نارینه و په پرتله اوږد ژوند کوي او څېړونکي په نارینه و کې د ناروغۍ اغیزو ته اشاره کوي.
په متحده ایالاتو کې د ښځو اوسط قد ۱۶۴ سانتي متره دی او د نارینه قد ۱۷۹ سانتي متره دی.
البته دا اوسط د نړۍ په نورو برخو کې توپیر لري. په ټوله نړۍ کې ښځې د نارینه و په پرتله له یو څخه تر یوولسو کلونو پورې زیات ژوند کوي او داسې ښکاري، چې د ښځو کوچني او لنډ قد د دوی د نارینه ملګرو په پرتله د دوی اوږد عمر کې مرسته کړې.
هغه خطرونه چې روغتیا تهدیدوي
ځینې روغتیایي خطرونه چې د قد سره تړاو لري عبارت دي، له د وینې د لښتو کېدو، سرطان، او د زړه غیر منظم ضربان یا atrial fibrillation چې د A-fib په نوم پېژندل کیږي.
په ۲۰۱۷ کې د یوې څېړنې پایلې ښودلې، چې هغه نارینه چې قد یې له ۱۶۰ سانتي مترو څخه کم وي د هغو نارینه و په پرتله چې قد یې له ۱۸۸ سانتي مترو څخه ډېر وي د رګونو د وینې د لښته کیدو خطر ۶۵٪ کم دی او مېندواره مېرمنې چې لنډې پښې لري ۶۹٪ د وینې د ټوټې کېدو کم خطر سره مخ دي.
د شپاړس کلونو یوه څېړنه دا هم ښیي، چې لوړ قد لرونکې او پیاوړې مېرمنې د لنډو مېرمنو په پرتله درې چنده د زړه په غیر منظم ضربان اخته کیږي.
د څېړنو د پایلو په وینا؛ د کوچنیو بدن لرونکي خلک د اوږدمهاله یا جدي غذایي ناروغیو لکه؛ د ویني لوړ فشار، شکر، چاقۍ او په ځینو ناروغیو د اخته کېدو لږ احتمال لري.