په ټولنيزو رسنيو کې ګڼو خلګو د طالبانو د ملاتړي ملا عبدالحميد حماسي هغه ويډيو ته غبرګونونه ښودلې، چې نوموړی د يوه ځانمرګي بريدګر سره د ټلیفون له لارې خبري کوي. حماسي بريدګر هڅوي او ورته وایي: « په ډېر غرور او بېله ويري خپل هدف ته ځان ورسوه. الله دې شهادت قبول کړه.»
عبدالحميد حماسي، چې د طالبانو په ملاتړي مشهور دی يوه ويډيو یې تازه خواله رسنیو کې لاس په لاس کېږي، چې په مدرسه کې د نورو شاګردانو په مخ کې له یو ځانمرګي سره تر بريد مخکې خبرې کوي.
د هغه مدرسه، د کابل په ښار کې په ځنډه کې د شېوکیو په ساکو کلي کې او د ساکو په مدرسه مشهور ده.
د ساکو دا مدرسه چې د ښاغلي حماسي له پلار او نیکه ور پاته ده په جمهوريت کې يې هم فعالیت درلود او څو ځل ملي امنیت پرې چاپې هم واچولې.
که څه هم د دې ویډیو کره وخت مالوم نه دی، خو د ښاغلي حماسي بڼې ته داسې ښکاري چې ښايي د جمهوریت په وخت کې دا ویډیو شوې وي.
هغه وخت ځانمرګي د طالبانو لپاره تر ټولو اغېزناکه وسله وه، خو تر ډېره به پکې ولسي افغانانو ته مرګ ژوبله اوښته.
د حماسي له خبرو ښکاري چې کوم ځانمرګی برید ته تیار دی، خو له برید مخکې له حماسي سره مخه ښه کوي.
حماسي دغه بریدګر ته وايي: « الله دي ونازوه، ستا ږغ نور ملګري هم اوري، ته ډېر په جرات، چې بېګاه مې هم درته ويلي و، په اسلامي غرورو باندې کوم ځای ته چې تا بيايي هلته ولاړ سه، ونه ډارېږې، مرګ هم د انسان لپاره یو مرګ دی، الله دي قرباني قبوله او شهادت دي قبول شه.»
که څه هم دا نده معلومه، چې دغه کس چېرته او څه وخت ځانمرګی وکړ، خو ډېرو د انتقاد په ډول تر دې ويډيو وروسته حماسي ته لیکلي، چې «خپله ولي ژندی پاته یې.»
د رحيم سلطاني په نوم يو کس ورته ليکلي: « دوي خپله ژندي دي او شاګردان وژنو ته هڅوي.»
حاجي شفيق شهید زوی حماسي ته وایي: «خپله ولي ځان نه مړ کوې.»
د ټولنيزو رسنيو ډېرو کاروونکو د ځوانانو پر داډ ول وژنو او استعمال خواشني ښودلې ده.
د حاجي محمد داود په نوم يو بل کس هم حماسي ته د پېغور په ډول ليکلي: «دا ولې بچ شوی دی، باید دی هم شهید شوی وای، د بل چا بچان په شهیدان کوي او دی خپله په اطاق کې ناست دی.»
یو بل ځوان بيا له نوموړي هيله کړې او زياتوي: « مولوی صاحب دا قرباني ته هم ورکه، پردی بچی مه وژنه.»
د عبدالحميد حماسی يو شمېر نورې څرګندونې هم د خلګو په منځ کې خورا مشهوره او د مجلسونو د ټوکو موضوعات ګرځيدلي.
د هغه یوه ډېره مشهوره ویډیو کې هغه وینا ده چې ويل يې: « حقاني ته خدای له اسمانه حلال کړي پسونه راغورځولي وو.»
دا څرګندونې د ځينو «ديني عالمانو» له سخت انتقاد سره هم مخ شوې او ځينو يې په جواب کې ويلي وه، چې «خدای پېغمبر ته هم په سخت حالت کې د اسمانه پسونه نه دي راغورځولي.»
نوموړي په يوه بله ټلویزيوني مرکه کې ويلي و: «زما د زانګو هغه وختونه هم یادېږي چې مور به مې سوزني کې تړلی وم.»
هغه دا هم ويلي و، چې « د درېيو میاشتو ماشوم وم؛ خو په همدې وخت کې مې خپل د تره د واده شېبې په ياد دي.»
په کابل کې د طالبانو مشرانو پرون د ارګ او سپیدار ماڼۍ په جوماتونو کې او د دې ډلې مشر ملا هبت الله بیا د کندهار په عیدګاه جومات کې د اختر لمونځ او وینا وکړه.
افغانستان انټرنشنل ـ پښتو له دوه ورځو راهسې له ګڼو طالب چارواکو سره په افغانستان کې د طالبانو ذ دفاع وزیر ملا یعقوب د حضور په اړه خبرې کړې دي. دوی وايي په دغو جوماتونو کې ملا یعقوب حضور نه درلود.
د طالبانو د دفاع وزارت اړوند ټولنیزو رسنیو د ملا یعقوب وروستی انځور د اندونیزیا د پخواني ولسمشر مرستیال محمد یوسف کلا سره خپور کړی دی چې د غبرګولي په اتمه یې په خپل کاري دفتر کې ور سره لیدلي و.
د طالبانو بنسټګر ملا عمر زوی او دا مهال د دفاع وزیر ملا یعقوب د طالبانو په ځواکمنو طالب چارواکو کې شمېرل کیږي خو د اختر په شپو او ورځو کې د هغه غایبېدل او نادرکه کېدل ګڼې پوښتنه را پیدا کوي.
په ورته مهال داسې معلومات هم شته، چې د طالبانو دفاع وزیر ملا یعقوب د دې ډلې له واک ته رسېدو مخکې د پاکستان په کراچۍ ښار کې اوسېده خو اوس د هغه د کورنۍ د حضور په اړه بېلابیل راپورونه دي.
څه موده وړاندې یو پاکستاني څېړونکي حسن عباس له رسنیو سره په خبرو کې وویل، چې پاکستاني نظامیانو ورته تایید کړې، چې د طالبانو د دفاع وزیر ملا یعقوب کور په کراچۍ کې دی او هغه له خپلې کورنی سره د لیدنې لپاره د پاکستان په چارتر طیاره کې کراچۍ ته سفر کوی.
د پاکستاني څېړونکي د دې ادعا به اړه تر اوسه طالبانو او په ځانګړي ډول ملا یعقوب کوم غبرګون نه دی ښودلی او نه یې هم د هغه څرګندونې رد کړې دي.
خو د طالبانو ځینې سرچینې افغانستان انټرنشنل ـ پښتو ته د ملا یعقوب د کور په اړه وايي، په کراچۍ ښار کې د طالبانو د دفاع وزیر ملا یعقوب د وروڼو کورونه شته دي خو ملا یعقوب له طالب واکمنۍ یو کال وړاندې خپله کورنۍ له کراچۍ د زابل شینکۍ ولسوالۍ ته انتقال کړې وه.
د سرچینو په خبره چې ملایعقوب اوس مهال د کندهار د یولسمې حوزې اړوند په عینو مینه کې پر ۳۳ عمومي سړک او ۱۱ فرعي سړک کې له خپلې کورنۍ سره اوسیږي او د اختر ورځو کې له خپلې کورنۍ سره وي.
خو له دې سره بیا هم نوموړی د اوسني او تېرو اخترونو په لمونځ کې په کندهار کې هم نه دی لیدل شوی.
سږکال په لوي اختر کې د طالبانو پلویانو په ټولنیزو رسنیو کې د ملا یعقوب د څو کلونو پخوانۍ ویډیوګانې د نویو هغو په نوم خپرې کړې دي.
یو مرکه چې دوه کاله وړاندې د کمکي اختر پرمهال یو یوټیوپ سره شوې ده، خو اوس خپرېدو سره یې طالبان داسې ښيي چې دا تازه مرکه ده.
د اختر په شپو او ورځو کې د طالبانو د ډلې یو ځواکمن چارواکي ورک کېدل د بحث وړ موضوع ده.
اوس پوښتنه دا ده، چې ایا د طالبانو دفاع وزیر چېرته اختر لمانځي؟
که څه هم د وینا الفاظ به عمومي وي؛ خو په حقیقت کې یې مخاطبین یوه ځانګړې حلقه طالبان دي، چې دی یې د خپلې واکمنۍ پر وړاندې احتمالي تهدید ګني.
د هغه تازه وینا د اختیاراتو پر سر د راپورته شوي کړکېچ یوه غوره بېلګه ده او دا بیانوي، چې د طالبانو تر منځ پر اختیاراتو او راتلونکي واک راپورته شوی کړکېچ څومره پېچلی او ژور دی.
له دغې وینا ښکاري، چې ملا هبت الله له بېروني ټکرونو سره نه بلکې له داخلي غښتلو ټکرونو سره مخ دی او اصلي مخاطبین یې د خپلې ډلې هغه چارواکي دي، چې له ده سره په چارو کې د نظر اختلاف لري.
هغه په غیرمستقیم ډول هڅه کړې؛ تر څو خپلو غړو ته ووايي، چې دوی د دې لپاره نه دي پېدا شوي، چې پېسې او قدرت پېدا کړي، دا په دې معنا چې د طالبانو په ډلې د چارواکو تر منځ د پېسو، امکاناتو او سیاسي قدرت د پېدا کېدو پر سر سیالي هم رامنځته شوې او دا چاره د ملا هبت الله او د هغه د نېږدې ملګرو راتلونکی ځواک ګواښي.
د طالبانو د مشر وینا د پخوانیو ویناو پر پرتله تر ډېره بدله او له داخلي کړکېچه سر ټکول وو، نه دا چې لکه د پخوا په څېر نړۍواله ټولنه وګواښي، د طالبي افراطي حدودو د تطبیق عزم تکرار کړي او د نړۍوال تعامل پر وړاندې بې تفاوتي وښيي؛ بلکې د طالبانو د ډلې په داخلي اختلافاتو تم کیږي، له ښکاره نیوکو د ډار یوه خفیفه څرګندونه کوي او د خپلې واکمنۍ پر وړاندې پراته خنډونه په داخلي حلقه کې تشریح کوي.
داخلي اختلافات:
که څه هم د طالبانو تر منځ له بل هر وخته داخلي اختلافات زیات شوي، د واک او ځواک پر سر ناندرۍ غښتلې شوي او د ده له فرمانونو نافرمانۍ هم مخ پر زیاتېدو دي، یو اساسي اړخ د قدرت د دوو قطبونو تر منځ د افغانستان پر داخلي او خارجي مسالو د یوه مشترک فکر د نه لرلو کړکېچ دی، چې د دواړو ډلو تر منځ یې د اختلاف ټکي غښتلي کړي دي.
په افغانستان کې د طالبانو د بیا واک تر لاسه کېدو وروسته ملا هبت الله او د هغه پر محور راټوله د کندهار ډله هڅه کوي، چې د افغانستان د سیاسي او دیني قدرت محور کندهاري ډله وښيي او په کابل کې ناست طالب چارواکي یوازې د چارو سمبالوونکي او د دوی د پرېکړو عملي کوونکي واوسي.
کابل مېشتي طالب چارواکي او په ځانګړي ډول د حقاني ډلې اړوند طالبان د کندهار د ډلې د واک له انحصاره تنګ ښکاري او په ځلونه یې د کندهار له پرېکړو نافرمانۍ کړي، همدا لامل دی، چې ما هبت الله په خپله وینا کې وايي، چې مسوولین دې علماو ته دا جرئت ورکړي، چې پر دوی نیوکه وکړي او لار ورته وښيي.
د طالبانو د مشر موخه یوازې هغه دیني علما دي، چې په کندهار کې د ده پر محور راټول دي او دی ځان په افغانستان کې د دیني او سیاسي قیادت مطلق کل اختیاره مرجع ګني.
د وینا له یوې بلې برخې یې ښکاري، چې هغه د اختیاراتو روانه داخلي جګړه د ځان پر وړاندې هم یو بل تهدید ګڼي او وايي، چې حاکمان دې ځانونه نه لوړوي.
دا په دې معنا چې هغه حس کړې، چې په کابل کې مېشت سراج الدین حقاني په ملي او نړۍوال کچ د اړیکو د پراخولو په درشل کې دی.
عربي اماراتو ته د سراج الدین حقاني سفر او یو متفاوت پرټوکول د ملا هبت الله دا وېره لا پسې زیاتوي، چې ګواکې په ډله کې یې یوې بلې ډلګۍ د پراخېدو او له نړۍوالو سره د اړیکو د پېوند لار پېدا کړې ده.
د داخلي اختلافاتو یو بل ژور عامل سیمه ییز او قومي ډلوېشنه ده، چې دا مهال طالبان ورسره لاس او ګرېوان دي، کندهاري طالبان چې مشري یې ملاهبت الله کوي او د پکتیاوالو طالبانو مشري بیا سراج الدین حقاني کوي، د نورو سیمو طالبان بیا په همدغو دوو ډلو کې وېشل شوي دي.
دغه وېش ان په عامه محاورو او د طالبانو تر کوچنیو ډلو پورې عام دی او په اداراتو کې د چوکیو په وېش هم کندهاري او پکتیاوالي پالل کیږي.
د ملا هبت الله سپیناوی:
که څه هم د طالبانو مشر په نصیحت امیزه انداز د داخلي ارج و مرج او ډلبازۍ یادونه کړې ده؛ خو په ملايي نرم انداز یې د خپل قدرت مظاهره هم کړې او ویلي یې دي، چې دی نه غواړي د چا تر منځ اختلافات رامنځته کړي؛ ګني د ده لپاره خو اسانه ده، چې د ډلو تر منځ اختلافات رامنځته کړي او خپل حکومت وکړي.
دا سپیناوی په روښانه انداز د طالبانو په لیکو کې د ډلو د موجودیت دلیل او په خپله د ډلو منل دي او پر خپلو ملګرو غږ کوي، چې دوی دې سره یو ځای شي او که غواړي دی دې له منصبه لرې کړي.
د "منصب" کلیمه کارول او بیا د ډلو تر منځ د اتفاق غوښتنه دا روښانوي، چې نوموړی له یو ډېر ضعیف دریځ څخه د طالبانو په ډله کې ډلګیو ته دا روښانوي، چې د دوی مشري یو منصب ګڼي او که چېرې را یو ځای شي د ده د لرې کېدو صلاحیت لري.
په داسې حال کې چې نوموړی خپل ځان امیر ګڼي او تېر ته په کتو له منصبه د لرې کېدو خبره هغه مساله ده، چې ملا محمد عمر کله هم نه ده یاده کړې او دا د ملا هبت الله د یوه سست او ضعیف دریځ څرګندونه کوي.
په دغه وینا کې ملا هبت الله په ښکاره ډول خو په ملايي طالبي انداز ده ته د ورپېښو تهدیداتو او خپل قدرت سپیناوی کړی او طالبانو ته یې دا پیغام بیان کړی، چې له ده او د ده پر محور د راټولو ملایانو نافرماني د دوی ډله د کړکېچ پر خوا بېولی شي.
ایا حقاني د هبت الله ځای ناستی کېدی شي؟
د ملا منصور له وژنې وروسته د طالبانو په لیکو کې د مشرۍ پر سر د داخلي اختلاف تومنه پیاوړې شوې او واک ته له رسېدو وروسته د ملا هبت الله له خوا د قدرت د فرد محورۍ مساله بیا په لوړه کچه طالب چارواکو ته د بحث وړ موضوع ده.
حقاني ډله، ملا برادر، د ملا محمد عمر زوی ملا یعقوب او یو شمېر کوچنۍ حلقې له پخوا د طالبانو د مشرۍ دعوه داران دي؛ خو د قدرت له اړخه یوازینی ځواک چې د ملا هبت الله مشري چلینج کولی شي هغه د حقاني ډله ده.
څو مهم اړخونه دي، چې یو شمېر طالب مشران ملا هبت الله د دغې ډلې د مشرۍ اوږدمهاله حقدار نه ګڼي:
د ملا هبت الله مخینه:
د طالبانو په لومړۍ دورې کې ملا هبت الله د طالبانو د یوه قاضي په توګه دنده ترسره کړې او نوموړی په رهبرۍ کې د ځانګړي ځای څښتن نه و.
نه یوازې دا چې په رهبرۍ کې یې کوم ځانګړی قدرت نه لاره؛ بلکې د طالبانو د ډلې له بنسټ اېښودونکو څخه هم نه دی او د ملا بردار په ګډون سراج الدین حقاني چې د طالبانو د جنګي دستګاه اصلي لوبغاړی و، هغه د اوږدمهال لپاره د خپلې مشرۍ حقدار نه ګني.
د طالبانو مشر واک ته له رسېدو وروسته هڅه کړې، چې د نظامي ځواک له اړخه ځان پیاوړی او د خپلو راتلونکو احتمالي تهدیاتو لپاره نظامي ځواک جوړ کړي، چې دغې چارې سراج الدین حقاني ته اندېښنې پېدا کړي او د ملا هبت الله دا هڅه یې د هغه د واک د اوږدمهالي تداوم په معنا اخیستې ده.
مګر بیا هم د نظامي ځواک او جنګي دستګاه د غښتلتیا له مخې؛ سراج الدین حقاني له ملا هبت الله پیاوړی برېښي او د طالبانو مشر هغه یوازینی حریف ګڼي.
په استبدادي ډلو کې د لومړي شخص د بې واکه کېدا احتمال هره شېبه موجود وي؛ ځکه د واک د انتقال هېڅ تعریف شوې پروسه نه وي معلومه.
نېږدې ملګري یې هم ورسره تنګیږي او بالاخره پر دې فکر کوي، چې څه ډول واک تر لاسه کړي، چې سراج الدین حقاني اوس په همدغه مرحله کې قرار لري.
که واک تر لاسه نه کړي، بې واکه به شي.
منځلاري او له نړۍ سره تعامل:
د طالبانو لومړۍ درجه چارواکي اوس په دې پوهېدلي، چې له نړۍ سره د نه تعامل یوازینی خنډ ملا هبت الله او د هغه نېږدې ملګري، چې ملا هبت الله ورته د دیني عالمانو خطاب کوي دي.
سراج الدین حقاني له واک ته رسېدو سره سم کوښښ کړی، چې له نړۍ، سیمې او ګاونډ سره اړیکې پیاوړې او یو سیاسي کانال د دوه طرفه تعامل پر اساس رامنځته کړي، چې دغه چاره د طالبانو مشر په خپلې احتمالي اوږدمهالې واکدارۍ شکي کړی او خپل احتمالي بې واکه کېدل ورته د راتلونکې لوبې یوه غښتلې برخه ښکاري.
یو شمېر سرچینو تایید کړې، چې د طالبانو مشر سراج الدین حقاني ته ویلي وو، چې بهرني سفرونه دې نه کوي او که چېرې سفر کوي هم یوازې حج ته دې لاړ شي؛ خو د ملا هبت الله له منع کولو سربېره عرب اماراتو ته د سراج الدین حقاني تګ، پروټوکول، له بهرنیو چارواکو سره پټې او ښکاره غونډې د طالبانو د راتلونکې مشرۍ لپاره د حقاني هلې ځلې په ګوټه کوي، هغه تهدید چې ملا هبت الله وړاندې له وړاندې درک کړی دی.
د طالبانو مشر دا هم درک کړې ده، چې د حقاني غښتلی نظامي ځواک او د سیمې د هېوادونو لکه؛ روسیه، چین او ... سره مخ پر ودې بهرنۍ اړیکې ورته ستونزې پېښولی شي.
استبداد او بهرنۍ لاسوهنې:
استبدادي او نیابتي ډلې اکثره وخت د نړۍ د زبرځواکونو له خوا په کوچنیو ډلو وېشل کیږي، چې نښې یې د طالبانو په ډله کې له ورایه ښکاري.
تر هغه وخته چې د یوې ټاکلې مسالې په تړاو بهرني قدرتونه یو لاس وي، نیابتي ډلې هم یوه خوله او یو لاس وي؛ خو کله چې د همدغې مسالې په تړاو د بهرنیو قدرتونو اختلافات رامنځته کیږي، د ډلو تر منځ کوچنۍ ډلې هم په جنجال اوړي.
د افغانستان د مسالې، د طالبانو د موجودیت او نه موجودیت، د قدرت دوام او په افغانستان کې د نظام د ډول په اړه د نړۍ زبرځواکونه، د سیمې هېوادونه او استخباراتي ډلې په یوه خوله نه دي؛ نو پس همدا ده، چې د طالبانو په ډلې کې د کوچنیو ډلو اختلافات هم ورځ تر بلې پیاوړې کیږي.
پایله:
د طالبانو په ډله کې ملا هبت الله او سراج الدین حقاني د دوو هغو ملګرو – دښمنانو په څېر دي، چې پر یوه لاره روان هم دي او په هر حال کې له یو بل څخه د تهدید حس هم کوي.
د ملا هبت الله ډله مطلق افراطي او په یویشتمه پېړۍ کې بیا هم د زور له لارې پر خلکو د پرېکړو په تحمیل باوري ده؛ خو سراج الدین حقاني بیا یو څه نرمښت ښودلی.
د بهرنیو اړیکو، نظامي قدرت او سیمه ییزو وسله والو ډلو سره د اړیکو له مخې د سراج الدین حقاني ډله مخ پر ودې ده او که د ملا هبت الله د قدرت انحصار او فرد محوره ځواک همداسې دوام کوي، لومړنی سرخوږی یې سراج الدین حقاني دی.
کټ مټ سراج الدین حقاني ته هم دا کړکېچ تر مخه پروت دی؛ څومره چې د ملا هبت الله نظامي ځواک پیاوړی کیږي، په هماغه اندازه به دی او د ده ډله له صحنې وځي.
دا تقابل به طالبان په دوو ډلو ووېشي، یوه ډله مطلق افراطي طالبان دي، چې د ملا هبت الله تر څنګ به دریږي او دویمه ډله یې تعامل ته مایل طالبان دي، چې د سراج الدین حقاني ننګه به کوي او که دا کړکېچ اوږدیږي د ملا هبت الله د ګوښه کېدو احتمال زیاتولی شي.
