د تورخم دروازې د پرانیستو لپاره د جرګې د افغان لوري ځینې غړي وايي، طالبانو تر دې دمه د پاکستان شرط نه دی منلی، چې دوی به د اختر تر ۱۵مې د تاسیساتو له جوړولو ډډه کوي. د تورخم دروازې جرګې د پښتونخوا غړو له طالبانو غوښتي و، چې د لارې پرانیستو لپاره پر نویو تاسیساتو کار بند کړي.
د تورخم دروازې د خلاصون جرګې افغان لوري یو شمېر غړو نن سې شنبه «د کب ۲۸مه» افغانستان انټرنشنل ته وویل چې طالبانو ته یې د پاکستان د جرګې شرطونه وړاندې کړي خو تر اوسه پر ډیورنډ کرښه د تاسیساتو د نه جوړولو شرط طالبانو نه دی منلی.
د جرګې یو غړی وايي، « د طالبانو والي یوازې دومره وویل چې دوی له خپلو مشرانو سره خبرې کوي او دوی ته به احوال ورکړي خو پر پوستو د کار بندولو پرېکړې په اړه د طالبانو ځايي مشران توافق سره نه لري.»
بل خوا طالبانو ته نژدې رسنۍ حریت راډیو د طالبانو د چارواکو په حواله لیکلي، چې د تورخم د خلاصون لپاره د پاکستان یو اساسي شرط دادی چې باید په ډیورنډ کرښه دې غاړې ته د نظامي تاسیساتو جوړول ودرېږي خو طالبان دا شرط د ملي او نړېوالو اصولو خلاف او د افغانستان په خاوره کې لاسوهنه بولي.
په همدې حال کې د تورخم دروازې د خلاصون جرګې پاکستاني لوري مشر سید جواد کاظمي نن افغانستان انټرنشنل ته وویل چې دوی د جرګې افغان لوري سره خبرې شوې او هغوی ورته ویلي چې باید په تمه اوسي.
سید جواد کاظمي وايي چې له دویمې جرګې ۲۸ ساعته تېریږي خو تر اوسه نه طالبانو او نه هم د جرګې غړو په دې اړه دوی ته څه ویلي.
تر اوسه طالبانو په رسمي ډول د پاکستان د شرطونو په اړه څه نه دي ویلي.
د تورخم دروازه له تېرو ۲۵ ورځو راهيسې د هر ډول تګ راتګ لپاره تړلې ده، چې دواړو غاړو ته یې مساپر او سوداګر له جدي ستونزو او سترو مالي زیانونو سره مخ کړي دي.
پاکستاني چارواکو د طالبانو لهخوا د پوستو او تاسیساتو د جوړولو له امله دغه لار تړلې ده.
د دغې لارې له تړل کېدو وروسته د طالبانو او پاکستاني پوله ساتو ځواکونو تر منځ په پرله پسې ډول نښتې شوې دي، چې دواړو لوريو ته د مرګ ژوبلې رپوټونه ورکړل شوي دي.
د هند د بهرنیو چارو وزیر ایس جې شنکر چې د ۲۰۲۵ کال په «رایزېنا ډیالوګ» کې یې خبرې کولې د لویدیز پر دوه ګونو سیاستونو نیوکې وکړې.
شنکر د طالبانو او تحریرالشام ډلو ترمنځ د غیر مستقیمې پرتلنې په ترڅ کې وویل، چې پروني بنسټپالي د نېکټايي او درېشۍ په اغوستلو ښه بلل کیږي، خو هغه خلک چې دوی په دوحه او اوسلو کې ورسره خبرو ته ناست وو، نن چې ددوی لپاره مناسب نه دي، ښه کارونه نه کوي.
جې شنکر وویل، « افغانستان در واخلئ، نو همغه افغانستان، همغه منزوي طالبان چې د دوحې په پروسه کې یې هرکلی وشو او د اوسلو په پروسه کې ښه راغلاست ورته وویل شول، ظاهرا، هغه وخت خلک ورسره موافق وو. نن موږ بیا بېرته شاته ګرځو او وایو چې طالبان دا ټول ښه کارونه نه کوي. اوس که هغوی دا ټول کارونه همغه وخت کول، نو په اوسلو او دوحه کې پر څه بحث وشو؟».
د هند د بهرنیو چارو وزیر زیاته کړه، «تاسې یو برېټانیایی جنرال درلود چې هغه وخت یې طالبان د داسې خلکو په توګه تعریف کړل، چې « د کلیو هلکان» دي او خپل پت کوډ لري. اوس، چې ستاسې لپاره مناسبه وي او تاسې له طالبانو سره معامله کوئ، هغوی سم دي، خو کله چې مناسبه نه وي، بیا سم نه دي. نن که تاسې افراطي یاست، خو دریشي او نیکټایي واغوندئ، نو تاسې ته ښه سړی ویل کیږي. فکر کوم زه له دې ټولو سره ستونزه لرم».
له بریدګر او قرباني سره یو ډول معامله
د کشمیر مسالې په اړه جې شنکر وویل چې هند د نړۍ تر ټولو اوږده غیرقانوني اشغال سره مخ دی.
هغه زیاته کړه، چې د ۱۹۴۷ کال له ازادۍ یوازې دوه میاشتې وروسته پاکستان د یرغل له لارې ځینې سیمې ونیولې او چین هم د ۱۹۵۰مو او ۱۹۶۰مو کلونو په اوږدو کې په لداخ او جمو و کشمیر کې ځینې برخې اشغال کړې.
شنکر د پاکستان د برید مسالې د غلط تعبیر په اړه د لویدیز رول ته اشاره وکړه او ویې ویل: « موږ ملګرو ملتونو ته د یرغل له ستونزې سره لاړو، خو دا مساله د سرحدي شخړې په توګه تعبیر شوه، بریدګر او قرباني دواړه یو ډول وبلل شول».
نړیوال نظم
هغه د نړیوال نظم په اړه وویل، چې په لویدیز او ختیز کې وضعیت او مسایل توپیر کوي.
شنکر زیاته کړه، « زه فکر کوم چې موږ باید یو نظم ولرو او دا نظم باید عادلانه وي. موږ د ملګرو ملتونو پیاوړي سازمان ته اړتیا لرو، خو پیاوړي ملګري ملتونه یوازې هغه وخت رامنځته کېدای شي، چې دا عادلانه وي. یو غښتلی نړیوال نظم باید د معیارونو اساسي ثبات ولري».
د هند د بهرنیو چارو وزیر ټینګار وکړ چې دا یوازې لوی هیوادونه نه دي چې د نظم له نشتوالي ګټه پورته کوي، بلکې هر هیواد چې خطرناکې تګلارې غوره کوي او سیسټم ازمويي، کولی شي له بې نظمي خپلې ګټې ترلاسه کړي.
شنکر وویل: « موږ په خپل ګاونډ کې دا لیدلي دي. تاسې اړتیا نه لرئ چې یو لوی هیواد اوسئ څو یو خطرناک هیواد واوسئ».
ایس. جې شنکر ملي حاکمیت او د خاورې بشپړتیا د « نړیوالو اصولو اساسي ستنې» وبللې.
هغه د سیاسي مداخلې په اړه هم خبرې وکړې او یادونه یې وکړه، « کله چې لویدیز د نورو هېوادونو خاورو ته ننوځي، دا ظاهراً د دموکراتیکو ازاديو د ساتنې په نوم ترسره کیږي. خو کله چې نور هېوادونه د لویدیز پر خاوره ورننوځي، دا بیا د بد نیت درلودو په توګه تعبیرېږي».
شنکر د نړیوال سیاست دوه ګوني معیارونه وغندل، چې څنګه یو عمل د لویدیز له خوا مشروع ګڼل کېږي، خو همغه عمل که نور هېوادونه کوي، نو غندل کېږي.
په دې بحث کې د اوکراین د بهرنیو چارو وزیر اندري سیبیها، سلواکیا د بهرنیو چارو وزیر یورای بلانار، د سویډن پخواني لومړي وزیر کارل بلدت او د لیښتنشتاین د بهرنیو چارو وزیر هم برخه لرله.
دغه مرکز د یوې خبرپاڼې په خپرولو سره ویلي، طالبانو له رسنیو غوښتي چې له دې ورسته دې د دغې ډلې مشر ملاهبت الله ته د «امیر المومنین» خطاب کوي.
په فرمان کې دا هم ویل شوي، چې د رسنیو کارکوونکي له سیمې څخه د راپور چمتو کولو پر وخت باید د یاد ریاست اجازه لیک له ځان سره ولري.
د افغان خبریالانو د مرکز د معلوماتو له مخې، اوسمهال په کندهار کې هېڅ کوم ټلويزیون فعالیت نهلري او ټولې ویډیویي رسنۍ په راډیویي بڼه بدلې شوې دي.
دا په افغانستان کې له هلمند وروسته دویم ولایت شو، چې طالبانو په رسنیو کې د ښځو پر غږ بشپړ بندیز ولګاوه.
داسې ویل کېږي، چې د کندهار رسنیو ته د اطلاعات او فرهنګ ریاست لهخوا لېږل شوی مکتوب د خبریالانو د نړۍوالې ورځې په مناسبت صادر شوی دی.
د افغانستان د خبریالانو مرکز د طالبانو نوي بندیزونه غندلي دي.
دغه ینسټ تېره ورځ په خپل کلني راپور کې ویلي و، چې په ۱۴۰۳ میلادي کال کې د خبریالانو او رسنیو له حقونو سرغړونې ۲۴سلنه زیاتې شوې دي.
دغه مرکز زیاته کړې وه، په روان کال کې د طالبانو د سرغړونو ۱۷۲ پېښې ثبت شوې چې د ۲۲ رسنیو تړل او د ۵۰ خبریالانو نیول پکې شامل دي.
په افغانستان کې واک ته د طالبانو له رسېدو وروسته دغې ډلې یوشمېر رسنۍ تړلې دي، لسګونه خبریالان یې بندیان او شکنجه کړي او دغه راز یې له هېواده وتلو ته اړ کړي دي.
