د ایران د پلازمېنې تهران والي علي رضا فخاري وايي، نږدې پنځوس سلنه ناقانونه افغان کډوال په تهران کې مېشت دي. نوموړي ویلي، دا کسان باید د قانون له مخې په نښه او په درناوي خپل هېواد ته واستول شي.
ایراني رسنیو د تهران د والي علي رضا فخاري له قوله راپور ورکړی، چې د ناقانونه افغان کډوالو له ډلې کې نږدې پنځوس سلنه یې د دغه هېواد په پلازمېنه تهران کې اوسیږي.
نوموړي ویلي، چې په پلازمېنه کې د ناقانونه افغان کډوالو حضور ته باید په منظمه او قانوني بڼه رسېدنه وشي.
فخاري وايي:«دا کسان باید د قانون له مخې په نښه شي او په درناوي خپل هېواد ته واستول شي.»
نوموړي په ملي او سیمه ییزه کچه د تهران په څېر لویو ښارونو کې د ناقانونه کډوالو په اړه د پاملرنې ډیریدو غوښتنه کړې ده.
د ایران د رسنیو د معلوماتو له مخې، دغه هېواد په نړۍ کې د کډوالو تر ټولو سترو کوربه هېوادونو څخه شمېرل کیږي او تر ټولو ډیر افغان کډوال په دغه هېواد کې مېشت دي.
سره له دې چې ایران هره ورځ ګڼ شمېر افغان کډوال بېرته افغانستان ته ستنوي، خو د دغه هېواد رسنیو د غیر رسمي سرچینو له قوله ویلي، چې دمګړۍ په ایران کې شاوخوا ۱۰ مېلیونه افغان کډوال مېشت دي.
سرچیني وايي، چې طالبانو د هلمند پوهنتون ۴۰ استادان له دندو ګوښه کړي دي. د سرچینو په وینا، د هلمند پوهنتون یو شمېر استادانو ته د پوهنتون د ادارې له لوري خبر ورکول شوی چې نور یې په پوهنتون کې دنده پای ته رسیدلې ده.
باخبره سرچینو د چارشنبې په ورځ افغانستان انټرنشنل ـ پښتو ته ویلي، چې طالبانو د هلمند پوهنتون د ۴۰ استادانوپه ګډون ځینې اداري کارکوونکي د «تنقیص» په نوم له خپلو دندو ګوښه کړي دي.
د سرچینو د معلوماتو له مخې، په تازه ګوښه شویو استادانو کې یو شمېر د ماسټرۍ، پوهاندۍ او دوکتورا درجې لري.
تازه ګوښه شویو استادانو په هلمند پوهنتون کې د انجنیرۍ، کمپیوټر ساینس او کرنې په پوهنځیو کې تدریس ورکاوه.
سرچینه وايي، چې له دندو په ګوښه شویو استادانو کې ځینې هغه استادان هم شامل دي، چې د طالبانو له خوا د ماسټرۍ ترلاسه کولو لپاره بهرنیو هېوادونو ته لیږل شوي، خو له زده کړو بشپړولو وړاندې د طالبانو له خوا له دندو ګوښه شوي دي.
طالبانو تردې وړاندې هم د هلمند په دولتي او خصوصي پوهتونونو کې په شریعاتو پوهنځي کې پخواني استادان له دندو ګوښه کړي او پر ځای یې له مدرسو فارغ کسان د استادانو په توګه پر دندو ګومارلي وو.
دا په داسې حال کې ده، چې طالبانو په تېرو څو ورځو کې د ننګرهار، خوست، پکتیا، بدخشان او بامیان پوهنتونونو څخه له ۳۰۰ ډیر استادان او اداري کارکوونکي د «تنقیص» په نوم له دندو ګوښه کړي دي.
د امریکا د کورني امنیت وزارت (ډيایچایس) ادعا کوي، چې افغانستان ته د ګرځندوی زیاتوالی د دې لامل شو چې د دغه هېواد لهپاره د کډوالو «د لنډمهاله خوندیتوب» موده پای ته ورسوي.
امریکایي چارواکو د افغانستان لپاره د «لنډمهاله خوندیتوب» د ختمولو د دلیل په توګه ویلي، چې اوس سیلانیان افغانستان ته سفر کوي، سره له دې چې دغه هېواد لا هم له تاوتریخوالي، بېوزلۍ او د طالبانو له سخت دریځه واکمنۍ سره مخ دی.
دا سپیناوی ښيي چې د ټرمپ ادارې له مخکې نه پرېکړه کړې وه چې «لنډمهاله خوندیتوب» ختم کړي او وروسته یې د دې پرېکړې د توجیه لپاره دلیلونه پیدا کړل.
د بشري حقونو راپورونه ښيي، چې افغانستان د طالبانو تر ولکې لاندې یو ظالم حکومت پاتې دی، په ځانګړي ډول د نجونو او ښځو لپاره، چې نه زدهکړو ته لاسرسی لري او نه هم دندې ته، هغه حقوق چې د نړۍ په نورو برخو کې ښځې ترې برخمنې دي.
د ټرمپ حکومت تر دې وړاندې د هايتي او وینزویلا لپاره هم «د لنډمهاله خوندیتوب» مودې پای ته رسولې، که څه هم هلته هم وضعیت ګواښناک و.
د امریکا د کورنیو چارو وزارت د ۲۰۲۵ کال د می په ۱۳مه نېټه د رسمي خبرپاڼې له مخې د افغانستان لپاره د «د لنډمهاله خوندیتوب» مودې پای ته رسول اعلان شول.
په دې خبرپاڼه کې ویل شوي چې د امنیت وزیرې کریسټي نویم دا پرېکړه نږدې دوه میاشتې مخکې، د مارچ په ۲۱ نېټه کړې وه.
د افغان کډوالو ملاتړي سازمانونه د دې پرېکړې کلک مخالف دي.
تېره ورځ د امریکا د بهرنیو چارو وزارت ویاند مرستیال ټامي پیګوټ خبریالانو ته په یوه خبري کنفرانس کې وویل، وخت یې راسېدلی، چې د افغان پناه غوښتونکو لپاره «د لنډمهاله خوندیتوب» موده پای ته ورسېږي.
هغه د یوه خبریال د هغې پوښتنې په ځواب کې چې ایا په افغانستان کې شرایط دومره ښه دي، چې افغانان بېرته هلته ستېدای شي؟ او ایا د بهرنیو چارو وزارت فکر کوي، چې افغانستان اوس د ښځو او نجونو لپاره یو خوندي ځای دی؟، ویلي: «وګورئ، کله چې د لنډمهاله خوندي حالت خبره راځي، زه تاسو د کورني امنیت وزارت ته راجع کوم. دغه پروګرام تل د لنډمهاله اقدام یا لنډمهاله ګټې په توګه یاد شوی دی خو اوس د دې وخت رارسېدلی، چې دغه لنډمهاله ګټه پای ته ورسېږي خو په دې تړاو د نورو پوښتنو لپاره زه تاسې د کورني امنیت وزارت ته راجع کوم.»
دغه څرګندونې وروسته له هغه کېږي، چې وړمه ورځ د امریکا د کورني امنیت وزارت ویلي و چې د افغان کډوالو لپاره «د لنډمهاله خوندیتوب» به نور تمدید نه شي او دغه وضعیت به د ۲۰۲۵کال (د می په ۲۰مه نېټه) پای ته ورسېږي او (د جولای په ۱۲مه) به په بشپړه توګه ختم شي.
د امریکا د کورني امنیت وزیرې کریستي نویم ویلي و، د افغانستان امنیتي او اقتصادي وضعیت ښه شوی او نور «د لنډمهاله خوندیتوب» شرایط نه پوره کوي.
د راپورونو له مخې، نږدې ۱۴ زره افغان پناه غوښتونکي «د لنډمهاله خوندیتوب»پروګرام له مخې په امریکا کې ژوند کوي.
سرچینو افغانستان انټرنشنل ته وویل، چې د ملا ابراهیم صدر په مشرۍ د طالبانو د یوه لوړپوړي پلاوي او هندي استازو ترمنځ د روانې می میاشتې پر څلورمه نېټه په ازبکستان کې یوه پټه ناسته ترسره شوې ده. په دې ناسته کې د کشمیر لپاره د ټي ټي پي عملیاتي مسوول هم ګډون درلود.
د طالبانو له منځه یوې سرچینې د چارشنبې په ورځ افغانستان انټرنشنل ته وویل، چې ددې ډلې یو جګپوړی پلاوی د مې میاشتې پر درېیمه له مزار شریف نه ازبکستان ته لاړ او له هندي استازو سره تر کتنې وروسته د مې میاشتې پر څلورمه بېرته افغانستان ته راغی.
سرچینه وايي، په دغه پلاوي کې چې مشري یې د طالبانو د کورنیو چارو وزارت مرستیال ملا ابراهیم صدر کوله، ددې ډلې د دفاع وزارت مرستیال لوی درستیز مالي خان صدیق، مولوي نعیم بړیڅ او د استخباراتو ریاست د تحلیل او ارزونې رییس مولوي کندهاري او څو نورو کسانو ګډون درلود.
سرچینو دا هم تایید کړې، چې د تحریک طالبان پاکستان هغه غړی چې په کشمیر کې د دې ډلې د عملیاتو مسوول دی، هم د دغه پلاوي برخه و.
سرچینې افغانستان انټرنشنل ته وویل، « د خبرو اترو اصلي تمرکز د لشکر طیبه او جیش محمد د مشر مسعود اظهر د ځای ځایکي او د یادې ډلې د نورو اهدافو په اړه د معلوماتو شریکول وو».
یاده ناسته د هند تر ولکې لاندې کشمیر په پهلګام سیمه کې تر خونړي برید وروسته شوې ده.
دغې پېښې وروسته ددواړو هېوادونو ترمنځ جګړې ته لاره پرانېسته، چې هند د پاکستان په لاهور او بهاولپور سیمو کې د لشکرطیبه پر مرکزونو او د کشمیري ډلو پر روزنځایونو توغندويي بریدونه وکړل.
له ستراتیژیک ملګري تر نامطلوبه ګاونډي
له ۲۰۲۱میلادي کال راهیسې چې طالبان واک ته رسېدلي، له پاکستان سره یې اړیکې د تېرو کلونو پر خلاف بېثباته شوې دي، خو برعکس له نوي ډیلي سره ددې ډلې اړیکې د پخوا په پرتله ډېرې غوړېدلې دي.
هند په دې وروستیو کې په نوي ډیلي کې د طالبانو د سفیر په کچه استازی منلی دی.
اسلاماباد پر طالبانو تور لګوي چې ټي ټي پي ته یې خوندي ځایونه برابر کړي، خو طالبان وایي دا ډلې له دوی سره تړاو نه لري او په افغانستان کې یې د پوځي اقدام بنسټ نشته.
پاکستان په پکتیکا او خوست ولایتونو کې په پرله پسې توګه بمبارۍ کړې دي او د ټي ټي پي د مرکزونو د هدف ګرځولو ادعا یې کړې ده.
که څه هم هند لا هم د طالبانو حکومت په رسمي ډول نه دی منلی، خو په کابل کې یې تخنیکي پلاوی فعالیت لري او بشري مرستې یې هم رسولې دي.
هند هڅه کوي ډاډ ترلاسه کړي چې د افغانستان خاوره د هند ضد وسلهوالو ډلو لکه لشکر طیبه او جیش محمد لپاره پناه ځای نه شي.
له طالبانو سره د هندي استازو د لیدنې رپوټونه داسې مهال دي، چې په ورته وخت کې د پاکستان یوه جګپوړي پلاوي کابل ته هم سفر درلود.
په داسې حال کې چې د پاکستان ـ هند تازه شخړه لا هم د سیمې ثبات ګواښي او طالبان غواړي له منزوي وضعیت نه ځان وباسي، د ازبکستان ناسته ښيي چې دغه ډله له دواړو هېوادونو سره په اړیکو کې د انډول ساتنې هڅې کوي.
تر اوسه طالبانو او هند ددې ناستې په اړه رسمي دریځ نه دی خپل کړی او نه یې هم ورته ناسته تایید کړې ده.
په کابل کې د طالبانو ښاروالي وايي، چې په بره کي څلور لارې کې هوايي پُل او تر ځمکې لاندې سړک جوړوي. کابل ښاروالي وايي، چې دغه پروژه به په دوو کلونو کې ګټې اخیستنې ته چمتو شي.
کابل ښاروالي وايي، چې د ښاري زیربناوو ریاست د ګڼه ګوڼې ستونزو ته د حل لارو موندلو په موخه د کابل ښار په بره کي څلور لارې کې د هوايي پُل او تر ځمکې لاندې سړک جوړولو تخنیکي څېړنې ترسره کړې او ډیر ژر به یې عملي کار پیل کړي.
کابل ښاروالي دغه پروژه ډیره مهمه بللې او وايي، عملي چارې به یې د کابل ښاروالۍ د کار، ساتنې او مراقبت ریاست له خوا په راتلونکې اونۍ کې پیل شي.
د کابل ښاروالۍ د ښاري زیربناوو ریاست رییس انجینر فایق احمد تسل وايي، د دهن باغ څلور لارې له لوري د پروان ۲ د څلورلارې پر لور د ۷۰۰ متره په اوږدوالي، ۲۰ مترو سور، ۵.۵ مترو په لوړوالي او ۴۴۰ ستنو په درلودلو سره هوايي پُل او د نادریې لیسې د څلور لارې له خوا د ترافیک څلور لارې په لور د ۴۷۰ مترو په اوږدوالي، د ۲۰ مترو په سور، ۵.۵ مترو په ژوروالي او د ۲۲۵ ستنو په لرلو تر ځمکې لاندې سړک ډیزایین شوی دی.
د کابل ښاروالي مسوولینو دا نه دي ویلي، چې د یادې پروژې لپاره یې څومره پیسې ځانګړې کړې دي، خو وايي، یاده پروژه به د دوو کلونو په موده بشپړه شي.
ددې څلورلارې لپاره د تېر جمهوري نظام پرمهال ورته طرح جوړه شوې وه.
د بښنې نړۍوال سازمان وایي، خبریال حمید فرهادي دې سمدلاسه او بې له قید و شرطه خوشی شي.دغه سازمان د چارشنبې په ورځ د یوې اعلامیې په خپرولو لیکلي، حمید فرهادي کوم جرم نه دی کړی، د بیان ازادي او د بشري حقونو دفاع جرم نه دی.
حمید فرهادي په جلاوطنۍ کې له یوې ازادې ورځپاڼې سره همکاري لرله. نوموړی د ۲۰۲۴ کال د سپټمبر په ۳مه د طالبانو د کورنیو چارو وزارت لهخوا ونیول شو. نوموړی د سپټمبر په ۱۹مه، له دې پرته چې قانوني مدافع وکیل ته لاسرسی ولري، په دوه کاله بند محکوم شو.
پر هغه تور پورې دی، چې د افغانستان د ښځو او نجونو د وضعیت په اړهیې د خپلو ژورناليستي راپورونو له لارې "تبلیغات" خپاره کړي دي.
د بښنې نړیوال سازمان په راپور کې راغلي، چې حمید فرهادي د ۲۰۲۵ کال د مارچ په ۲۸مه، پرته له دې چې کورنۍ یې خبره کړي، له پلچرخي زندان نه په ناڅاپي توګه بګرام زندان ته انتقال شوی. د هغه کورنۍ ته یوازې میاشت کې یو ځل د ۳۰ دقیقو لپاره د لیدو اجازه ورکول کېږي.
د بښنې نړیوال سازمان ټینګار کوي، چې د بیان ازادي او د بشري حقونو دفاع جرم نه دی او د خبریالانو زنداني کول د نړیوالو اصولو خلاف عمل دی.
بلخوا د افغانستان د ژورناليستانو مرکز (AFJC) تخار ولایت کې د دریو سیمهییزو خبریالانو نیول غندلي او له طالبانو یې د سمدستي او بېقید و شرطه خوشې کېدو غوښتنه کړې.
دا خبریالان، د اریانا نیوز ټلوېزیون خبریال نصرتالله ابراهیمي او له هغه سره دوه ازاد خبریالان، منیر هدف او اسدالله تیمور دي. دوی د ۲۰۲۵ کال د می په ۵مه د تخار ولایت په مرکز تالقانو کې ونیول شول.
د افغانستان د ژورناليستانو مرکز د شمېرو له مخې، دا مهال لږ تر لږه ۱۰ خبریالان په ټول هېواد کې نیول شوي دي.