د طالبانو د ریاست الوزرا اقتصادي مرستیال ملا عبدالغني برادر د ازبکستان له ولسمشر شوکت میرضیایف سره کتلي او پر دوه اړخیزو همکاریو یې خبرې کړې دي. د طالبانو د سرچینو په وینا، د ازبکستان ولسمشر ویلي چې افغانستان ته به د واردېدونکې برېښنا اندازه زیاته کړي.
د طالبانو د ریاست الوزرا اقتصادي معاونیت له لوري نن پنجشنبه د ( چنګاښ ۱۲مه)په خپره شوې خبرپانه کې راغلي چې دواړو لوریو د سیاسي، اقتصادي، سوداګریزو، ټرانزیتي، برېښنا او د اوسپنې پټلۍ د پروژو پر پراختیا خبرې اترې کړې دي.
په خبرپاڼه کې راغلي چې «اوس مهال د افغانستان او ازبکستان ترمنځ سوداګري له یو میلیارد ډالرو اوړي. په ناسته کې هیله ښودل شوې چې دا کچه دوه میلیارده ډالرو ته لوړه شي».
په خبرپاڼه کې همدا راز راغلي چې ملا برادر له ازبکستان سره د افغانستان اړیکې مهمې وبللې او د ازبکستان له ولسمشره یې وغوښتل چې د منځنۍ اسیا او روسیې بازارونو ته د افغاني توکو د لیږد په برخه کې اسانتیاوې رامنځته کړي.
خبرپاڼه زیاتوي، « ازبک ولسمشر د افغانستان امنیتي او اقتصادي پرمختګونه وستایل او ژمنه یې وکړه چې هېواد یې چمتو دی څو د اوسپنې پټلۍ، نساجۍ، سیمنټو، د تېلو د تصفیې، مالګې استخراج، او الکترونیکي حکومتولۍ په برخو کې پانګونه وکړي».
په خبرپاڼه کې همدا راز راغلي چې د ازبکستان ولسمشر ویلي افغانستان ته به د واردېدونکې برېښنا اندازه زیاته کړي او د صادراتو، ویزو، بانکي انتقالاتو او ترمذ سوداګریز مرکز د پراختیا لپاره لازمې اسانتیاوې رامنځته کړي.
په خبرپاڼه کې وړاندې راغلي چې دواړو لوریو د همکارۍ د لا پراختیا لپاره د ګډو کاري ګروپونو پر جوړولو هم هوکړه کړې ده.
د طالبانو د ریاست الوزرا اقتصادي مرستیال ملا عبدالغني برادر تېره تېره ورځ د یوه پلاوي په مشرۍ د ایکو (اقتصادي همکارۍ سازمان) د ۱۷مې سرمشریزې په غونډه کې د ګډون په موخه اذربایجان ته تللی دی.
ایراف په خپل یوه تحلیل کې، چې د پنجشنبې په ورځ، د چنګاښ پر ۱۲مه یې خپور کړی، ویلي، چې اذربایجان ته د طالبانو د ریاست الوزرا د اقتصادي مرستیال ملا عبدالغني برادر سفر ښيي چې طالبان د اقتصادي ډیپلوماسۍ په پرده کې سیاسي اړیکې جوړوي.
ایراف وايي، دغه سفر د ایران او اسراییل ترمنځ له شخړو وروسته کیږي. تهران اذربایجان د اسراییل سیمه ییز ملاتړی ګڼي او ویره لري چې دغه اړیکې به په افغانستان کې د ایران نفوذ کمزوری کړي او د سیمې د قدرت توازن به بدل کړي.
د ایراف په وینا، د اذربایجان لپاره افغانستان د بې کچې سرچینو او ستراتیژیک اتصال یو مرکز دی چې کولی شي د سیمه ییز تجارت پراختیا ته وده ورکړي. شنونکي وايي، که څه هم اقتصادي عوامل اصلي انګېزه ده، خو ژورې سیاسي موخې هم شته.
د طالبانو د سفیر منلو غوښتنه ښيي چې طالبان غواړي خپل حکومت ته په نړیواله کچه مشروعیت ورکړي، خو دا کار د اقتصادي همکارۍ په بڼه ترسره کوي.
سیمه ییز تاوتریخوالی او د تهران اندیښنې
د ایراف په باور، برادر د ایران او اسراییل ترمنځ د نازک اوربند په حال کې دغه سفر وکړ. ایران د طالبانو او اذربایجان له اړیکو څخه چې د اسراییل ملاتړی ګڼل کیږي، اندیښمن دی. تهران ویره لري چې دغه اړیکې به په افغانستان کې د ایران نفوذ کمزوری کړي او د سیمې د قدرت توازن به بدل کړي.
که څه هم طالبانود اسراییل پر کړنو نیوکې کړې دي او د ایران ملاتړ یې کړی، خو له اسراییل سره د اذربایجان نږدې اړیکې د طالبانو د ستراتیژۍ پر څرنګوالي پوښتنې راپورته کوي.
ایراف وايي، تهران د استخباراتي او امنیتي ګواښونو له زیاتیدو ویره لري، په ځانګړې توګه د هغو راپورونو له مخې چې اذربایجان د ایران پر ضد په پوځي عملیاتو کې ښکېل دی او د کسپین سمندرګي پر ساحل د بې پیلوټه الوتکو فعالیتونه شوي.
اذربایجان غواړي د افغانستان ستراتیژیک موقعیت او منابع وکاروي او خپل اقتصادي نفوذ پراخ کړي، خو د طالبانو حکومت بیا د اقتصادي ډیپلوماسۍ له لارې خپل واک مستحکم کول غواړي او غواړي له سیمه ییزو شخړو ځان لرې وساتي.
د یادې ایرانۍ رسنۍ په باور، که اذربایجان د طالبانو د سفیر له منلو سره موافقه وکړي، دا به د دواړو هېوادونو ترمنځ د اړیکو پیاوړتیا په برخه کې مهم ګام وي.
د رسنۍ په باور، طالبانو بیا بیا ویلي چې دوی د اقتصادي ډیپلوماسۍ له لارې غواړي افغانستان د سیمې د وصل مرکز وګرځوي، نه د انفصال، نو دا سیاست څرګندوي چې طالبان په سیمهییز تاوتریخوالي کې د احتیاط لاره غوره کړي او هڅه کوي له اقتصادي اړیکو سره ځان بوخت کړي څو له شخړو ځان وساتي.
ایراف وايي، دا اټکلونه دي، چې ښايي اذربایجان د اسراییل په بریدونو کې لاس درلود او په داسې حال کې، چې ایران او اسراییل لاهم یوبل ته ګوته په ماشه دي، دا سناریو شته، چې اذربایجان د افغانستان له پولې احتمالي نفوذ وکړي.
