د افغانستان انټرنشنل - پښتو خبریاله
د افغانستان د یو شمېر سیاسي ګوندونو او جریانونو د ګډ دریځ له اعلان وروسته، پر نوي جوړ شوي اېتلاف پراخ غبرګونونه راپورته شوي دي. ځینې سیاسي څېرې او شنونکي وايي، چې دغه اېتلاف د واقعي اتحاد پر ځای یوازې په نوم همغږی دی او عملي پایله نهشي لرلی.
د دې غبرګونونو په لړ کې د پخواني ولسمشر ویاند شاهحسین مرتضوي پر خپلې اېکسپاڼې لیکلي: «د ازمویل شویو ازمویل تېروتنه ده.»
د هغه په باور، پخواني سیاستوال بیا هم د زړو تجربو د تکرار لور ته مخه کړې او د بدلون نښې نه څرګندېږي.
د جمهوري نظام پر مهال د خوست والي حلیم فدایي بیا د اېتلاف پر نوم نیوکه کوي او وایي، چې د «سیاسي احزابو د همغږۍ اېتلاف» تر عنوان لاندې جوړښت هېڅکله همغږي نهشي ترلاسه کولی. فدایي زیاتوي: «همغږي له اتحاد پرته د یو بېروحه جسد په څېر ده.»
فدایي وایي: «د اتحاد او یووالي وېره تر دې بریده ده چې د مولوي قرلق یوه ویاند په ښکاره وویل، موږ اتحاد نه دی کړی؛ دا یوازې یو غلط فهم دی؛ موږ یوازې همغږي کېږو.»
فدایي دې ته په اشارې سره چې دغه ډلې د رښتیني اتحاد څخه ولې وېره لري، زیاتوي: «که رښتیا هم د افغانستان په ګټه فکر کوئ او د ایران د معاملې موضوع منځ کې نه وي، نو بیا ولې نه یو موټی کېږئ؟
د هغه په اند، طالبان یو ځل بیا همدغه سیاستوال په لوبه بوخت ساتي، څو هغوی د پاکستان غېږې ته ونه ولوېږي او د دروغجنو ژمنو له لارې له دې ډلې سره د سولې هیله ژوندۍ وساتي.
په ورته وخت کې، دیني عالم او د تېر جمهوري دولت پرمهال د ملي امنیت ویاند رحمتالله اندړ د بهرنیانو پر رول نیوکه کوي او وایي، چې د امریکا راتګ او نه راتګ د افغانستان د ستونزو د حل کیلي نه ده. هغه ټینګار کوي، چې د هېواد اساسي معضلې «کورني فکټورونه» دي او ترڅو چې افغانان د یوه ملت په توګه خپلې ستونزې حل نهکړي، بهرنیان هېڅکله دایمي حل نهشي وړاندې کولی. اندړ زیاتوي، چې نظامونه د ولس پر بشپړه اراده نه دي رامنځته شوي، له همدې امله تل له بېثباتۍ سره مخ وي.
بل لور ته په پاکستان کې د افغانستان پخواني سفیر عاطف مشعل د نړۍوال نظم د بدلون په رڼا کې د افغانستان لپاره دا وخت یو «فرصت» بولي. هغه له پخوانیو تیکنوکراتانو غواړي، چې د تور او سپین د بحثونو پر ځای عملي او واقعي حل لارې وړاندې کړي. د مشعل په وینا: «افغان نسل به هغه سیاستوال وستایي چې د دین، وطن او ثبات لپاره رېښتینی دریځ غوره کړي، نه هغه چې د پردیو اجنډاوې عملي کوي او خپلې تېرې تجربې په سیاسي بازار کې د معاملهګرۍ وسیله ګرځوي.»
د احمد مسعود، عبدالرشید دوستم، محمد اسماعیل خان، محمد حنیف اتمر او محمد یونس قانوني په ګډون یو شمېر سیاسي څېرو د ملګرو ملتونو او نړۍوالې ټولنې تر څار لاندې د افغانانو ترمنځ د سولې د خبرو اترو د پیل غوښتنه وکړه.
د افغانستان د سیاسي احزابو د همغږۍ اېتلاف نن سېشنبه (د لیندۍ ۱۸مه) په یوه انلاین غونډه کې وویل، چې موخه یې په افغانستان کې د اوسني ناورین د حل لپاره د ګډ پلان وړاندې کول دي.
د دې سیاسي احزابو په اعلامیه کې راغلي، چې د افغانستان کړکېچ باید د خبرو اترو او د افغانانو ترمنځ د تلپاتې تړون له لارې حل شي، چې د ملګرو ملتونو تر څار لاندې او د امنیت شورا، د سیمې هېوادونو او نړۍوالې ټولنې ملاتړ څخه برخمن وي.
په اعلامیه کې ویل شوي، چې سیاسي تړون باید د تلپاتې سولې، ملي پخلاینې او د مشروع نظام د جوړولو ډاډ ورکړي.
دا هم ټینګار شوی، چې د تړون شرایطو ته درناوی باید په افغانستان کې د هر حکومت د مشروعیت پېژندلو لپاره اصلي شرط وي او په خبرو اترو کې د ښځو او ځوان نسل رول باید تضمین شي.
په اعلامیه کې د یو مشروع نظام له لارې د ملي حاکمیت رامنځته کېدو او یوې جامع هوکړې ته د رسېدو او د ټاکنو د ترسره کولو غوښتنه شوې ده.
په اعلامیه کې د نوي اساسي قانون د مسودې جوړولو، د خپلواکۍ او ځمکنۍ بشپړتیا د ساتنې او د بهرنیو سیالیو په ډګر د افغانستان د بدلېدو د مخنیوي غوښتنه هم شوې ده.
په اعلامیه کې له طالبانو غوښتل شوي، چې د ملي حاکمیت بیا رغونې، د بینالافغاني خبرو اترو له لارې د ناورین د حل او د بشري حقونو په ځانګړې توګه ښځو حقونو ته د درناوي لپاره د خلکو غوښتنو ته ځواب ووایی.
