افغانستان انټرنشنل ـ پښتو
د هلمند مرکز لښګرګاه ښار کې ځايي سرچینو افغانستان انټرنشنل ته وویل، چې ددغه ولایت استخباراتو د فلک ناز په نامه یو ځوان تر سختو شکنجو لاندې وژلی. د طالبانو اسخباراتو وژل شوی کس د غلا شوي موټر سایکل د پېرلو په تور نیولی و خو نژدې خپلوان یې وايي چې هغه موټرسایکل په پیسو اخېستی و.
د هلمند په مرکز لښکرګاه کې سرچینو نن سې شنبه، د لیندۍ ۲۵مه وویل، چې طالبانو فلک ناز د نجیب الله زوی د ښار د مهاجرو د سیمې اوسیدونکی د روانې میاشتې د لیندۍ پر ۱۸ مه له خپل کوره وړی و.
د وژل شوي کس نژدې خپلوانو افغانستان انټرنشنل ته وویل، « د شپی په یوولس بجې د لښکرګاه ښار د پنځمې حوزې پولیسو او استخباراتو په کور چاپه ووهله. په یاد کس د غلا موټر سایکل اخیستو تور و، درې ورځې د طالبانو د اسخباراتو ریاست کی بندي و چې په څلورمه ورځ د سختو شکنجو له امله ومړ».
د معلوماتو له مخې، د طالبانو د هلمند د استخباراتو ریاست د فلک ناز جسد د هغه کورنۍ ته تېره ورځ سپارلی دی.
د وژل شوي کس د خپلوانو په وینا، د طالبانو استخباراتو ریاست ادعا کوي چی د زړه حمله ورباندې راغلې وه خو افغانستان انټرنشنل د هغه د جسد انځورونه ترلاسه کړي، چې ښيي نوموړی تر سختو شکنجو لاندې وژل شوی دی.
خپلوان یې وايي، چې «فلک ناز هیڅ ډول ناروغي نه درلوده او دا قصدا د شکنجو له امله وژل شوی دی».
د طالبانو استخباراتو د وژل شوي کس دوه وروڼه روزالدین او حمید الله هم په همدی تور بندیان کړي، چې د موترسایکل اخیستو کې یې همکاري ورسره کړې ده.
د یاد کس د خپلوانو په وینا، د طالبانو استخباراتو د فلک ناز وروڼه د هغه د جنازې لپاره هم خوشي نه کړل.
د وژل شوي هلمندي ځوان فلک ناز کورنۍ د طالبانو له عدلي او قضايي ارګانونو څخه د انصاف غوښتنه کوي.
د وژل شوي ځوان کورنۍ د طالبانو د هلمند نظامي محکمې ته هم عریضه کړې ده او ددې عریضې یوه کاپي افغانستان انټرنشنل ترلاسه کړې ده.
دوی د طالبانو له محکمې غوښتنه کړې چې د فلک ناز د وژل کېدو په تړاو رڼې څیړنې وکړي.
د وژل شوي هلمندي ځوان خپلوان وايي، چې د طالبانو د هلمند استخباراتو ریاست تر فشار لاندې ددغه ولایت عدلي طب یوازې دومره لیکلي، چې د ټپونو له امله نه دی مړ شوی.
وژل شوي کس د رنګمالۍ کار کاوه او څلور زامن او یوه لور یې تر شا پاتې دي.
د طالبانو له بیا راتګ سره د ډیری هېوادونو دا شکایتونه دي، چې د دې ډلې امنیتي ادارې مسلکي نه دي؛ د څېړنو پرمهال زندانیانو ته سختې شکنجې ورکوي او له همدې امله ځینې زندانیان د دوی په زندانونو کې د سختو ټپونو له امله مري.
طالبانو تر اوسه ددې پېښې په اړه څه نه دي ویلي.
د طالبانو حکومت له ۲۰۲۱ کال وروسته په کابل کې پر ودانیزو فعالیتونو محدودیتونه ولګول، چې موخه یې د بېنظمه ودانیو مخنیوی او د ښاري ماسټرپلان پلي کول و. کابل ښاروالۍ د همدغه کال په سپټمبر کې پر کور جوړولو بندیز ولګاوه او وروسته د ښاري پراختیا وزارت دا پرېکړه د ملکیت د اثبات د نشتوالي له امله توجیه کړه.
د افغان تحلیلګرانو شبکې په یوه رپوټ کې ویل شوي، چې که څه هم دا بندیز په ۲۰۲۲ کال کې لنډمهاله پورته شو، خو د جواز اخیستلو بهیر پېچلی، لنډمهاله او له موسمي خنډونو سره مخ و.
رپوټ وايي، چې په ۲۰۲۳ کال کې یو ځل بیا ودانیز فعالیتونه ودرول شول او وروسته اعلان وشو چې یوازې هغه ودانۍ اجازه لري چې رسمي جواز ولري، خو د عملي تطبیق پر مهال ډېری عادي ښاریان له دې بهیره پاتې شول.
د دې مقرراتو تر ټولو دروند اغېز پر کارګرو او کوچنیو سوداګرو دی.
ساختماني کارګر، چې ډېری یې ورځني مزدوران دي، وایي، اوس په اونیو کار نه مومي.
د رپوټ له مخې، ځینې اړ شوي هېواد پرېږدي او ایران یا پاکستان ته ولاړ شي، خو هلته هم د سختو شرایطو له امله بېرته راګرځي.
سوداګر وایي د ودانیزو موادو بازار نږدې سقوط کړی او فابریکې چې پخوا یې سلګونه کسان ګومارلي وو، اوس یوازې محدود شمېر کارکوونکي لري.
د یوې فابریکې یو تن مسوول د افغان تحلیلګرانو شبکې ته ویلي، « زه په کابل کې یوه فابریکه لرم چې د تشناب پایپونه تولیدوي. موږ درې ډوله پایپونه تولیدول، تر هغه چې د اسلامي امارت نویو ودانیزو مقرراتو زما کاروبار وځپه. ما د ودانۍ جوازونو له اعلان وروسته شاوخوا یو کال انتظار وکړ، هیله مې دا وه چې وضعیت به ښه شي او ودانیز کار به بیا پیل شي».
نوموړی وايي، چې په دې انتظار کې یې پلورنځیو ته څلور میلیونه افغانۍ په قسط ورکړې، خو هغوی نه شوای ادا کولی ځکه په ښار کې هېڅ ودانیز کار نه و او دې چارې دده د خرڅلاو بهیر کم او بالاخره صفر ته ورساوه.
نوموړی وايي، « په همدې وخت کې ما پرېکړه وکړه چې کابل پرېږدم او لاهور ته لاړ شم ځکه فکر مې کاوه چې ټولې پیسې مې بې ځایه مصرفېږي. ما مخکې ۴۰ کسان ګومارلي ول، اوس یوازې دوه کارکوونکي لرم، یو د فابریکې ساتونکی او بل یو انجینر دی چې د هغه دنده مې د بازارموندنې مسوول ته بدله کړه. اوس هغه بازار ته ځي تر څو وګوري ایا کولای شو له پلورنځیو والاووهغه څلور میلیونه افغانۍ بیرته ترلاسه کړو».
رپوټ وايي، چې د ځمکې پراختیا او ودانیز سکتور په کابل کې د دوو جمهوري دورو تر ټولو ګټور اقتصادي سکتور و، خو د ودانیزو پروژو ډېری برخې له قانون سره سمون نه درلود.
د کورونو مالکان هم له جدي ستونزو سره مخ دي.
شاوخوا ۸۰ سلنه اوسېدونکي یوازې عرفي قبالې لري، چې طالبان یې نه مني. دا خلک نه شي کولای نوي کورونه جوړ کړي او نه هم خپلې شته ودانۍ پراخولای شي.
په رپوټ کې ویل شوي، حتا هغه کسان چې شرعي قبالې لري، د ملکیت د تثبیت، اداري ځنډ، او د فساد د ادعاوو له امله د ودانۍ جواز ته په میاشتو او ان کلونو انتظار باسي.
هغه سوداګر، چې د کور جوړونې په چارو کې بوخت دي او د دروازو چوکاټونه یا د اوسپنې مېلې تولیدوي یا پلوري، هم اغېزمن شوي دي.
سره له دې چې طالبان د کابل د «منظم او ښکلي ښار» خبره کوي، خو د ودانیزو مقرراتو اوسنی چوکاټ د کور او کار بحرانونه لا ژور کړي دي.
