د ازبکستان-افغانستان-پاکستان رېلپټلۍ چې د ازبکستان له تاشکند څخه د افغانستان د مزارشریف او لوګر له لارې د خیبر پښتونخوا تر کورمې ولسوالۍ غځېږي، تمه ده چې د منځنۍ او سویلي اسیا د نښلولو لپاره یوه مهمه پروژه وګرځي.
دا ۵۷۳ کیلومتره اوږده رېللار نه یوازې دا چې درې هېوادونه سره تړي، بلکې د ټولې سیمې لپاره ستراتیژیک، اقتصادي او سیاسي اهمیت لري.
د دغې رېللار پټلۍ ډېره برخه د افغانستان له خاورې تېرېږي؛ له شمالي ولایت بلخ (مزارشریف) نیولې، تر مرکزي ولایت لوګر پورې او له هغه ځایه بیا د خیبر پښتونخوا کورمې ولسوالۍ ته رسېږي.
ټاکل شوې ده چې د ۴.۸ میلیارده ډالرو په لګښت سره به دغه پروژه منځنۍ اسیا له پاکستاني بندرونو سره ونښلوي. دا پروژه به د سیمې سوداګري، اقتصادي پراختیا او سیمهییز اتصال ته پراخ فرصتونه برابر کړي.
د روان کال په پیل کې د ازبک ولسمشر شوکت میرضیایوف او د پاکستان صدراعظم شهباز شریف ترمنځ د تاشکند په غونډه کې پرېکړه وشوه چې درېواړه هېوادونه به یوه درېاړخیزه همغږې کوونکې کمیټه جوړوي.
یاده کمیټه به د پاتې تخنیکي مطالعاتو، مالي منابعو او د پلیتابه پر لارو چارو څارنه کوي، څو دا ۴.۸ میلیارد ډالري پروژه د ۲۰۲۷ کال تر پایه بشپړه شي.
د تېرې یکشنبې په ورځ د طالبانو د بهرنیو چارو وزیر او د پاکستان مرستیال لومړي وزیر په ټیلیفوني خبرو اترو کې د یواېپي رېلپټلۍ پروژې د تړون پر نهایی کېدو هوکړه وکړه.
ولې دا پروژه مهمه ده؟
تمه کېږي چې دا زیربنایي پروژه به د سویلي او مرکزي اسیا ترمنځ سوداګري او ترانزیتي نښلېدنه کې بنسټیز بدلون راولي.
دغه رېللار به د ازبکستان د ترمز له ښار څخه د افغانستان د مزارشریف او لوګر له لارې د کورمې ولسوالۍ "خرلاچي" ته غځیږي او له دې لارې پاکستان ته غځېږي.
پاکستاني چارواکي تمه لري، چې دا پروژه به د ازبکستان او پاکستان ترمنځ د مالونو د لېږد موده تر پنځو ورځو راکمه کړي او د ترانسپورټ لګښتونه به لږ تر لږه ۴۰ سلنه کم کړي.افغانستان هم له دې پروژې نه مستفید کیږي، ځکه ستره برخه یې د افغانستان له خاورې تېریږي.
د پاکستان یوه لوړپوړي چارواکي ویلي: «دا رېلپټلۍ یوازې د مالونو د لېږد لپاره نه ده، بلکې دا د ۲۴۰ میلیونه پاکستاني وګړو اقتصادي امکانات خلاصوي، مرکزي اسیا ته د ګرمو اوبو بندرونو ته بېساري لاسرسی برابروي او د سیمې د سوداګرۍ بڼه بدلوي.»
د ازبک چارواکو په وینا، تر ۲۰۳۰ کال پورې به دا رېلپټلۍ هر کال تر ۱۵میلیونه ټنه توکي ولېږدوي. د سیمې د هغو هېوادونو لپاره چې د سمندر له بندرونو بېبرخې دي، دا پروژه به نړیوالو بازارونو ته مستقیم لاسرسی برابر کړي.
د طالبانو د بهرنیو چارو سرپرست وزیر، امیر خان متقي دا پروژه «یوازې رېلپټلۍ نه، بلکې د باور پُل» او د سیمهییزې ډیپلوماسۍ یو «تاریخي پرمختګ» بللی دی.
د چین رول او سیمهییز بدلون
د ګلف نیوز د رپوټ له مخې، یاده پروژه د چین د «یو کمربند، یوه لاره» نوښت سره همغږې ده. شنونکي وايي، بیجینګ د پاکستان او افغانستان ترمنځ د همغږۍ هڅونه کړې او دا د سیمې په نوي جیوپوليټیک کې د هند رول پیکه کولای شي.
د دې پروژې په پلیتابه سره د ازبکستان او پاکستان ترمنځ د بار وړلو وخت ۵ورځې راکمیږي، د توکو لېږد ۴۰ سلنه ارزانه کېږي او د مرکزي اسیا هېوادونه له عربي سمندر سره نښلي.
په کابل کې د طالبانو سرچینو نن د غبرګولي ۱۳مه افغانستان انټرنشنل ته وویل چې د طالبانو د مشر هبت الله تر مشرۍ لاندې ددې ډلې د اصلاحي کمیسیون د کابل مسوول سعید الله سعید په ټولنیزو رسنیو کې ددې ډلې یو فعال رحیم سکندر له تېرو دوو ورځو رهیسې زندان ته اچولی دی.
د طالبانو اصلاحي کمیسیون له هغه وروسته رحیم سکندر زنداني کړی چې څو ورځې وړاندې یې په ټولنیزو رسنیو کې د یاد کمېسون د کابل مسوول پر هغو څرګندونو نیوکې وکړې، چې ویلي و که امیر امر کړی نه وي نو څوک حق نه لري چې په خپله شخصي خوښه بهر ته د جهاد لپاره لاړ شي.
په کابل کې سرچینو افغانستان انټرنشنل ته وویل چې رحیم سکندر دا مهال په کابل کې د تحریک طالبان پاکستان له بندیانو سره یو ځای زنداني دی.
دوی زیاتوي د طالبانو د مشر ملاهبت الله له لوري جوړ شوی اصلاحي کمیسیون زیاتره د ټي ټي پي اړوند موضوعات څاري.
د طالبانو د ټولنیزو رسنیو فعال رحیم سیکندر له تېرو دوه ورځو راهیسې په ټولنیز رسنیو کې هېڅ فعالیت نه لري.
د طالبانو دغه فعال د تېر جمهوریت پرمهال خبریال و او د سقوط په وروستیو میاشتو کې له طالبانو سره د همکارۍ په تور ملي امنیت نیولی و.
رحیم سکندر په ټولنیزو رسنیو کې د ټي ټي پي او د بلوڅ ازادۍ غوښتونکو ډلو په پلوۍ فعالیت کاوه.
سکندر چې اصلي د پکتیا د سیدکرم اوسېدونکی دی، له جمهوریت څخه راپه دې خوا يه خوست کې اوسېږي او له حقاني شبکې سره نژدې اړیکې لري او د هغوی له اړوندو رسنیو او تبلیغاتي ټیمونو سره یې همکاري درلوده.
رحیم سکندر د فیسبوک په یوه پوسټ کې د طالبانو د اصلاحي کمیسیون د مسوول سعیدالله سعید د څرګندونو په اړه ویلي و، چې په دې خبرو سره څه ثابتول غواړې؟.
د طالبانو د اصلاحي کمیسیون د کابل مسوول څرګندونو ته ګڼو دیني عالمانو غبرګونونه وښودل.
د طالبانو یو تن پلوي شیخ عبدالسمیع غزنوي د ملاهبت الله فتوا رد کړه او ویې ویل چې د جهاد لپاره د امیر امر ته ضرورت نشته.
د پاکستان تر فشارونو وروسته ملاهبت الله فتوا ورکړه او له خپلو وسله والو یې وغوښتل چې د امیر له امر پرته د جهاد لپاره بهر لاړ نه شي.
دا په داسې حال کې ده چې سرچینو افغانستان انټرنشنل ته ویلي و ، طالبانو خپل د رسنیو فعال جنرال مبین بندي کړی او د یونیم کال بند سزا یې ورکړې، ځکه د هغه څرګندونې او چلند د طالبانو له رسمي پالیسیو سره "په ټکر کې" بلل شوې دي.
دغه نیونې داسې مهال دي، چې طالبانو له تېرو پنځو میاشتو راهیسې پاکستان ته د تلونکو جنګیالیو او هغو سرګروپانو نیول پیل کړي، چې طالب جنګیالي د پاکستاني طالبانو لیکو ته جذبوي.
افغانستان انټرنشنل تېر کال په نومبر او ډسمبر میاشتو کې رپوټونه ورکړل، چې طالب استخبارات هغه قوماندانان نیسي او زندان ته یې اچوي، چې افغان طالبان په پاکستان کې جګړې ته هڅوي.
