د ماشومخویه بالغو کسانو پېژندنه؛ یو ټولنیز-رواني تحلیل
د ننګرهار پخوانی والي او د جمهوري غوښتونکو خوځښت د سیاسي اړیکو مشر
په ټولنه، کورنۍ، ادارو او حتا مشرتابه کې داسې کسان شته چې که څه هم عمر یې د بلوغ حد ته رسېدلی، خو کړنې، چلند او رواني ځانګړنې یې لا هم ماشومانه بڼه لري. دا ډول اشخاص نه یوازې خپل شخصي ژوند ته ستونزې جوړوي، بلکې له نورو سره د تعامل پر مهال هم منفي اغېز لري.
یوه تصوفي مقوله ده چې وایي:حسنات الابرار سیات المقربین
وایي، د ابرارو ښه کارونه مقربینو ته ګناه ده. دا تصوفي مسله ده خو په عام ژوند کې هم مهمه ده.
په ساده ژبه څه معنا؟
که یو ماشوم په کوڅه کې منډې وهي، خاندي او په لاس کې یې کیله یا ډوډۍ وي او هغه خوري، څوک ورته بد نه وایي ځکه د ماشومانو حرکات، منډه او په روانه خوراک بد نه ښکاري.خو که یو مشر کس چې اوږده ږیره ولري، سپینې جامې په غاړه او قره قولي یا پګړۍ یې پر سر وي، که د ماشوم غوندې مڼډې په کوڅه کې ووهي او په روانه خوراک کوي، ټول ورته بد وایي.
دلته په عمل کې تفاوت نشته خو د موقف او مشرتوب په اساس، د یو انسان مسوولیت او مکلفیت ایجابوي چې د ماشومانو غوندې کارونه، خبرې او اکټونه ونه کړي.
په انګلیسي ژبه کې چې لویان د وړو اکټونه کوي ورته Childish Acts وایي. چایلدش اکټس رواني ناروغي ده چې په دغه تصویر کې یې نښې نښانې په ګوته شوې دي او ترجمه یې ده:
۱. په وړه او ستره هره خبره کې بېځایه او له اندازې زیات احساسي غبرګون ښيي.
۲. هېڅکله د خپلو کړنو مسوولیت نه مني، او همېشه ګناه پر نورو ور اچوي.
۳. د دې پر ځای چې ستونزې راساً حل کړي، دروغ وايي او له واقعیت څخه تېښته کوي.
۴. پر منطقي استدلال تکیه نه کوي، بلکې شخصي توهین، بد رد او بېادبانه خبرې کوي.
۵. د احساساتو کنټرول نه لري؛ ژر قهرېږي او له غوسې سره ناوړه غبرګون ښيي.
۶. له حده زیات د پام غوښتنه کوي او هڅه کوي تل د توجه مرکز پاتې شي.
۷. نور خلک سپک ګڼي، تنګوي، او په قصدي ډول بد چلند ورسره کوي.
۸. ځانغوښتونکي یا نرګسمزاجه ځانګړنې لري، چې پکې ځان تر ټولو غوره ګڼل شامل دي.
۹. د رواني دفاع لپاره له ماشومانه تګلارو لکه انکار، تېروتنې پټول او توجیه کار اخلي.
۱۰. د تېروتنې منل، له هغې زدهکړه او بښنه غوښتل ورته یو سخت او ناشونی کار وي.
د مشرتوب او موقف ساتلو غوښتنه دا ده چې په مشرتوب او موقف باندې څوک ملنډې ونه ووهي. د ماشومانو غوندې اکتونو او یا د نورو فرهنګونو اکتونو او کارونو ته څوک تمدن او ازادي نه وایي ځکه یو شانته نړیوال فرهنګ، کلتور او حتا قوانین په نړۍ کې نشته.
البته بعضي ارزښتونه د انساني فطرت، د ولسونو او هیوادونو تر منځ د تګ او راتګ او انکشاف له امله مشترک دي لکه مینه، عاطفه، زړه سواندیتوب، علم، مرسته کول او داسې نور.
د هرې ټولنې ارزښتونه د بلې ټولنې سره توپیر لري. د یوې ټولنې ارزښت د بلې ټولنې لپاره ارزښت نه شمیرل کیږي. حتا په غرب کې هم د هرې سیمې فرهنګ او کلتور د بلې سیمې سره توپیر لري.
د امریکا په زیاتو ښوونځیو کې د هیوادونو د کلتوري ورځې په نوم نمانځنه لري او ماشومان د هغو هیوادونو جامې اغوندې چې له کومو هیوادونو نه یې پلرونه او نیکونه راغلي وي. د اخترونو لپاره هم په زیاتو ښوونځیو کې رخصت وي.
د مارچ د میاشتې اوولسمه نیټه د ایرش (Irish) فرهنګ ورځ د امریکا متحده ایالاتو په ټولو ایالتونو کې نمانځل کیږي. له دې امله موږ باید د خپل هیواد په ښو فرهنګونو وویاړو او د بدو فرهنګونو له ترویج نه ځانونه وساتو.
دې کې شک نشته چې د انسان په فکر او عادتونو کې تغیر راځي خو دا تغیر باید افراطي تغیرات نه وي. افراط او تفریط په ټولو مسایلو کې انسان او ټولنه د خپل مسیر نه منحرف کوي.
دلم بایسکلم په فکري لحاظ د مثبت فکر لپاره ښه خبره ده خو وایي له کلي ووځه خو له نرخه مه وځه.
په دې توګه د ټولنې او بیلابیلو کمیونټیو د ځینو منل شویو ارزښتونو په مقابل لوري حرکت کول مثبت فکر او مثبت تغییر نشي ایجادولې بلکې دا ډول حرکتونه د دې باعث کیږي چې هم له خپلو نه یو څوک تجرید شي او هم د نورو د فرهنګ او کلتور سره توافق ونشي کولی.
په اخره کې انسان د انزوا حالت ته ځي او د انزوا حالت په شخصي او سیاسي ژوند کې ډیرې نورې رواني او سیاسي ستونزې زیږوي چې هم انسان، هم کورنۍ او هم ټولنې لپاره زیانمن ثابتیدلی شي. د دا ډول کسانو پېژندنه او ورسره د مسلکي او هوښیار چلند تګلاره مهمه ده.