اسراییلي بمونه د ایران تر ځمکې لاندې اتومي مرکزونه له منځه وړلای شي؟
افغانستان انټرنشنل - پښتو
د ایران او اسراییل متقابل بریدونه د دغو دوو هېوادونو ترمنځ د جګړې وخت اوږدوي. سره له دې، چې د ایران توغندیز او ډرون بریدونو تل ابیب او د اسراییل ګڼ نور ښارونه او یو شمېر ودانۍ په نښه کړې دي، د جګړې له وضعیت نه ښکاري چې تهران د نظامي ځواک په هغه حد کې نه دی، چې اټکل یې کېده.
د دې څو علتونه کېدای شي چې تر ټولو ستر علت یې په ایران کې د موساد پراخ نفوذ، د ایران د ستراتیژیکو زیرمو هدف ګرځېدل او د هوايي دفاع او توغوونکو سیستمونو هېک کېدل او له کاره لوېدل دي.
اسراییل په تېرو څو کلونو کې ددې جګړې لپاره بشپړ تیاری نیولی و او حتا خپل د جاسوسۍ وسایل یې د ایران په خاوره کې ځای پرځای کړي، چې د تل ابیب له هدفي بریدونو سره یې ستره مرسته کړې ده. برعکس ایران په تېرو څو کلونو کې خپلې ټولې نیابتي ډلې او ملیشې له لاسه ور کړې او یا دومره کمزورې کړای شوې دي، چې په سیمه او د اسراییل په ګاونډ کې د ایران د نفوذي عواملو په توګه یې پخوانی ظرفیت له منځه تللی. یا ښايي ځینې نه غواړي چې پخوانیو ترخو تجربو ته په پام، په دې جګړه کې ښکیلې شي.
حزبالله او حوثي یاغیان له مستقیمې غچ اخیستنې ډډه کوي او ځینې یې د خپلې کمزورتیا او د اسراییل پراخ هوايي ځواک د تهدید له امله په احتیاط عمل کوي. حزبالله په لبنان کې خپله وروستۍ جګړه له لاسه ورکړې او حوثیان هم چې له یمن تر اسراییل واټن لري، یوازې تېره شپه څو بالیسټیک توغندي کارولي چې اسراییل یې بېرته قوماندانان په نښه کړل.
له شنبې تر یکشنبې پورې اسراییل د تهران په ګډون د ایران ستر اتومي مرکز نطنز ، فردو اوځینې کلیدي نظامي او استخباراتي تاسیسات په نښه کړل، چې په دې کې د ایران د نظامي مشرانو وژل او هوايي دفاعي جوړښتونو ته زیان رسول شامل دي. دغه راز اسراییل د ایران د ستراتیژیکو توغندیو د زیرمو د له منځه وړو یا زیانمنولو ادعاوې هم کړې دي. لومړني رپوټونه وايي چې د کرمانشاه سیمه، چې د توغندیو زیرمې پکې د غرونو په منځ کې پټې دي، هم هدف ګرځېدلې خو د شنونکو په وینا، تر ځمکې لاندې زیرمو له منځه وړل ډېر سخت دي او واقعي اغېز به یې یوازې هغه وخت څرګند شي، چې ایران پاتې توغندي بیا وکاروي. د تېرې شپې هوايي برید کې، چې د زیاتو توغندیو اټکل کېده، یوه کمه برخه توغندي پر اسراییل کارول شوي او دا یوڅه دا شک پیاوړی کوي، چې د ایران د ستراتیژیکو وسلو زیرمې ښايي زیانمنې شوې وي.
د ایران د پوځي او تصمیم نیوونکې مشرتابه له منځه وړل یوه ستره ستراتیژیکه ضربه ده چې د تهران دفاعي توان یې کمزوری کړی.په ځانګړې توګه پر نطنز اتومي مرکز برید چې د یورانیمو بډایولو اساسي ځای دی، د ایران د اتومي پروګرام لپاره یوه جدي ضربه بلل کېږي. د اسراییل دفاع وزیر اعلان کړی، چې د ایران پر اتومي مرکزونو به یې بریدونه جاري وي.
نطنز د ځمکې په ژورو کې د کانکریټ او ډبرو لاندې ځای پر ځای شوی، خو بیا هم د اسراییل له بریدونو سره مخ شوی. د اټومي انرژۍ نړیوال سازمان لا هم د زیان کچه ارزوي، خو ظاهرا داسې نه ښکاري چې دغه مرکز دې له کاره لوېدلی وي. تراوسه له اټومي مرکزونو د وړانګو خپرېدل نه دي ثابت شوي او نه هم اسراییلي بمونه هغو ژورو برخو ته رسېدلي، چې هلته یورنیم بډایه کیږي.
ریچارډ نیفو، چې د اوباما د دورې پر مهال د ایران اټومي خبرو اترو کې امریکایی مشر و، نیویارک ټایمز ته ویلي، « تر هغه چې زه ډاډه نهشم چې فوردو له منځه تللی او تر هغه چې پوه نه شم هغه لوړه کچه بډایه شوي یورانیم چیرې دي او کارېدلی شي که نه، زه دا موضوع جدي ګڼم».
فوردو، چې د قم ښار ته نږدې دی، تر ټولو ژور اتومي مرکز دی. بل مرکز نطنز دی چې شاوخوا ۱۰۰ میله جنوب خواته پروت دی. یواځینی دودیز بم چې دا ډول زیرمې ویجاړولی شي، د امریکا جي بي یو ۵۷ (MOP)نومی۱۴ ټُني بم دی چې اسراییل یې نه لري او امریکا تر اوسه په دې برخه کې له همکارۍ سر غړوي. دغه بم یوازې د بي ۲ او بي ۲۱ الوتکو له لارې د انتقال وړ دی.
د وسلو د کنټرول ټولنې د خپرېدا پالیسۍ مشرې کلسي داونپورټ ویلي، چې « اسراییل کولای شي د ایران مهم اتومي تاسیسات زیانمن کړي، خو د فوردو په څېر کلک ځایونه د امریکا له مرستې پرته نهشي له منځه وړلی».
د اسراییل د ملي امنیت سلاکار زاخي هنیګبي هم دا خبره تایید کړې او وايي، « اتومي پروګرام د فزیکي وسایلو له لارې له منځه نهشي تللی، یوازې امریکایان کولای شي دا کار وکړي او هغه له دې لارې چې ایران د سیاسي خبرو له لارې له اتومي وسلو جوړولو را وګرځوي».
دسي ای اې او سپینې ماڼۍ پخوانی چارواکی کینیټ پولاک وايي، « زما ګومان دی چې اسراییل به د فوردو لپاره یو پټ پلان ولري، ښايي خاص ځواکونه یا سایبري بریدونه، خو تر اوسه دا نهده څرګنده».
په سایبري بریدونو کې د "Stuxnet" ویروس شاملیږي، چې د نطنز پر اتومي سانتریفیوژونو یې د پام وړ تخریبي اغېز کړی.
د معلوماتو له مخې، نطنز ته تر ۴۰ او۵۰ متره ژوروالي لاندې د فولادو او کانکریټو قوي چتونه ورکړل شوي، چې د هوايي بریدونو پر وړاندې د پام وړ محافظت ولري. د نطنز د تړلو چتونو ضخامت تر ۷،۶ مترورسېږي.
اسراییل (GBU‑28) او ورته بمونه لري چې یوازې د ۵ او ۶ متره کانکریټ له لارې نفوذ کولی شي، خو دا د نطنز او فوردو ژورو زیرمو لپاره کافي نه دی.
د اسراییل هوايي برلاسی که د تهران احتیاط؟
د اسراییل هوايي ځواک اوس مهال په سیمه کې تقریبا بشپړ برلاسی لري او د تهران د دفاعي سیستمونو کمزورتیا یې په ډاګه کړې ده.
د ایران غبرګون تر اوسه پورې محدود پاتې دی؛ تهران شاوخوا تر ۱۰۰ ډېر ډرونونه په اسراییل توغولي چې یو شمېر یې د اسراییل د دفاعي سیستم «ایرن ډوم» له خوا شنډ شوي دي. ډرونونه د اوږده واټن له امله په ورو سرعت کې حرکت کوي، چې ښايي موثریت یې محدود وي، خو تهران د شاوخوا ۳۰۰۰ توپچي او بالسټیک توغندیو پراخې زیرمې لري، چې په وروستيو دوو شپو کې یې ۲۸۰ توغندي پر اسراییل توغولي او تخریبي قوت یې هم زیات دی.
د ایران په اړه دا هم ویل کیږي، چې د نړیوال ایتلاف له ویرې د مرګونو توغندیو او وسلو له کارولو سره احتیاط کوي او نه غواړي چې وضعیت داسې حد ته لاړ شي، چې امریکا او د اسراییل نور متحدان د تهران د اتومي بټیو په له منځه وړو او حتا حکومت نسکورولو کې له تل ابیب سره همکار شي. تهران د واشنګټن پر وړاندې خپله ژبه نرمه کړې او له داسې غبرګون یې ډډه کړې، چې امریکا د جګړې درېیم اړخ وګرځوي. خو دا ښايي د ایران په تهاجمي پالیسي کې صدق وکړي، خو په دفاعي برخه کې تهران په خورا ځپل شوي دریځ کې دی.
د اسراییل بریدونه او د لومړي وزیر بنیامین نتنیاهو خبرداري ښيي چې دا جګړه به یوازې د هوايي بمباریو یا محدودو پوځي عملیاتو په کچه کې پاتې نه شي بلکې ممکن اوږدمهاله، په سیمه کې پیچلې او د متقابلو غچ اخیستنو پر بنسټ ولاړه شخړه شي. نتنیاهو هیله من دی، چې امریکا په دې جګړه کې ښکیله شي او په پای کې دا جګړه د ایران د اخوندي نظام په له منځه تګ تمامه شي. په دې توګه دا امکان دی، چې اسراییل د ایران ستراتیژیکې زېرمې په مسلسل ډول په نښه کړي او دفاعي ځواک یې دومره کمزوری کړي، چې پر ایراني ښارونو یې بمبار الوتکې له ویرې پرته وګرځي.
منځګړتوب؛ تهران د خبرو مېز ته راګرځي؟
د جګړې درولو لپاره تراوسه هیڅ نړیوال جدي اقدام نه ترسترګو کیږي. خو که چیرې داسې یو اقدام کیږي دا به هم د روسیې یا بل دولت په مرسته د ایران خپل ابتکار وي، چې بېرته د اتومي خبرو اترو میز ته کښیني او د امریکا شرایطو ته غاړه کیږدي، خو په دې سره به د ایت الله علي خامنه يي تر مشرۍ لاندې حکومت نه په خپل ولس کې مخ لري او نه په سیمه کې. د ایران د بهرنیو چارو وزیر ویلي، چې که اسراییل بریدونه ودروي، دوی به هم لاس واخلي، خو د یورانیمو له بډاینې لاس نه اخلي.
که تهران د امریکا په شرایطو خبرو ته ستنیږي، دریځ به یې کمزوری او توافق به په دې پورې مشروط وي چې خپلې اتومي پروګرامونه ودروي.
خو که تهران د خبرو لاره نه غوره کوي، د اسراییل بریدونه ممکن ایران دې ته وهڅوي چې خپل پروګرام لا پټ او ګړندی کړي، یا حتا له نړیوالو تړونونو ووځي او خپلو اتومي بټیو ته د نړیوالو څارونکو د لاسرسي مخه ونیسي. په ورته وخت کې، ایران کولای شي له خپلې سیمه ییزې شبکې څخه د فشار زیاتولو لپاره نامتوازن بریدونه، سایبري حملې او عملیات ترسره کړي چې د اسراییل او حتا امریکا لپاره جدي امنیتي ګواښونه رامنځته کړي.
د امریکا د بهرنیو چارو وزارت چارواکي ادعا کوي چې په دې عملیاتو کې مستقیم لاس نه لري، خو اسراییل د امریکا له ملاتړه پرته دا هرڅه نه شي کولای. ایران امریکا تورنه کړې، چې له سراییل سره په بریدونو کې ګډون لري. ظاهرا د امریکا مرستې ډېری استخباراتي او د تجهیزاتو دي، چې دواړې د اسراییل لپاره په جګړه کې برلاسی اسانه کوي.
د اسراییل لپاره ستونزمنه ده، چې د ایران اتومي پروګرام په بشپړه توګه له منځه یوسي، خو ځنډولی یې شي.
په ایران کې ښايي د اتومي وسلو د جوړولو په تړاو سیاسي او ولسي ملاتړ زیات شي خو دا یوازې هغه وخت کېدای شي چې ایران له دې جګړې بریالی ووځي او بریالي وتل یې اوسني وضعیت ته په کتو، ستونزمن ښکاري. دغسې دا احتمال هم شته، چې له اوسني حکومت نه د خلکو د بیزارۍ کچه لوړه شي او نظام ورسره وشړیږي.