د شخصي ګټو او ملي مسالو ټکر؛ خلیلزاد د یو کېریریسټ ډېپلومات په څېره کې
محبوب شاه محبوب
لیکوال او څېړونکی
زلمی خلیلزاد د افغانالاصله امریکايي ډېپلومات په توګه، په تېرو څلوېښتو کلونو کې د امریکا په بهرنۍ تګلاره کې یو مهم نوم پاتې شوی دی.
لیکوال او څېړونکی
زلمی خلیلزاد د افغانالاصله امریکايي ډېپلومات په توګه، په تېرو څلوېښتو کلونو کې د امریکا په بهرنۍ تګلاره کې یو مهم نوم پاتې شوی دی.
د هغه نوم په ځانګړې توګه د افغانستان له قضیې سره تړل کېږي، ځکه هغه د امریکا له لوري د طالبانو او امریکا تر منځ د دوحې تړون (فېبروري ۲۰۲۰) د اصلي تعامل کوونکي په توګه پېژندل کېږي؛ خو د دې تړون په اړه نیوکې او لانجې، چې د افغانستان د سقوط او د طالبانو د بېرته واک ته رسېدو لامل وګرځېدې، د خلیلزاد نوم د ستاینې پر ځای د ملامتۍ او انتقادونو سیوري لاندې راوست.
که څه هم د امریکا د جمهوري غوښتونکي ولسمشر ډونالډ ټرمپ له نېږدې کړۍ سره د خلیلزاد اړیکې پخوانۍ ریښه لري؛ خو د ټرمپ د بیا واک ته له رسېدو وروسته دغه پخوانی ډېپلوماټ په سیاست کې د بیا دخیلیدو په امید په انتظار پاتې دی.
دا مهال خلیلزاد هڅه کوي چې یو ځل بیا خپل ځان مطرح کړي او د یوې نوې سیاسي دندې لپاره خپله وړتیا د ټرمپ ادارې ته وښيي. هغه اوس هم په امریکا کې له سیاسي کړیو سره اړیکې ساتي، د افغانستان او پاکستان په تړاو څرګندونې کوي او هیله مند دی چې یو ځل بیا د "ځانګړي استازي" یا ورته کومې دندې اکرام پرې وشي.
مخکې له دې چې د افغانستان لپاره د امریکا د بهرنیو چارو وزارت د پخواني استازي په تړاو بحث وکړو، اړتیا ده چې په کریریزم وغږیږو.
کېریریسټ په سیاسي ټولنپوهنه کې یوه مشهوره اصطلاح ده، چې له سلګونو کلونو راپه دېخوا کارول کیږي.
په سیاست، ډېپلوماتیکو چارو او حتا ټولنیزو خدمتونو کې ځینې کسان داسې لیدل کېږي چې د خپلې ټولنې د خدمت پر ځای یوازې خپل شخصي مقام او دندې ته لومړیتوب ورکوي.
دغه ډول اشخاصو ته په سیاسي او ټولنیزو ادبیاتو کې کیریریسټ (Careerist) ویل کېږي. کیریریسټ هغه څوک دی چې د ملي ارزښتونو، اصولو او خلکو د خیر پر ځای د خپلې ونډې، مقام، امتیاز او دندې د دوام لپاره هر ډول معامله او سازش ته چمتو وي.
د کېریریسټ ځانګړنې
زلمی خلیلزاد د یو کېریریسټ انسان په توګه
خلیلزاد د "کېریریسټ" یا مقامطلب انسان یو څرګند مثال دی. هغه تل هڅه کړې چې د شرایطو او حالاتو په بدلولو سره ځان په قدرت کې وساتي او د یوې مهمې دندې خاوند پاتې شي. د هغه سیاسي ژوند داسې ښکاري چې تر ډېره د شخصي لاسته راوړنو او د مقام د ترلاسه کولو په محور راڅرخي، نه د یوې اوږدمهالې او باثباته تګلارې په بنسټ.
د هغه تګلاره داسې ده چې کله د امریکا په نظامي، سیاسي او یا د سولې په خبرو کې نوی فرصت پېدا شوی، نو خلیلزاد په مهارت سره ځان د "اصلي لوبغاړي" په توګه وړاندې کړی دی. د عراق جګړه، د افغانستان جګړه، د منځنۍ اسیا سیاستونه او بالاخره د طالبانو سره د سولې خبرې، ټول هغه میدانونه دي چې خلیلزاد پکې ځان ته ځای پېدا کړی دی.
د دوحې تړون؛ د خلیلزاد لویه خو ناکامه معامله
په ۲۰۲۰ کې د طالبانو او امریکا تر منځ د دوحې تړون د خلیلزاد تر ټولو مهمه لاسته راوړنه بلل کېده. خو د وخت په تېرېدو سره دا تړون د امریکا لپاره د یوې سترې ناکامۍ او د افغانستان د خلکو لپاره د یوې فاجعې په توګه یادېږي.
د دې تړون له مخې، طالبانو ژمنه وکړه چې له القاعدې او نورو ترهګرو ډلو سره به اړیکې پرې کوي، خو وروسته پېښو ثابته کړه چې دا ژمنه یوازې په کاغذ کې وه. امریکا په بېړه خپل ځواکونه وایستل، خو طالبان بیا د زور له لارې واک ته ورسېدل او د بشري حقونو خلاف اقدامات یې پیل کړل. دا ټول د خلیلزاد پر سیاسي میراث یو دروند تور دی.
د واک د بیا تر لاسه کولو امید
زلمی خلیلزاد اوس د امریکا په سیاسي حلقو کې د ځان د بیا مطرح کولو لپاره پر هڅو بوخت دی. هغه د رسنیو له لارې خپل نظرونه وړاندې کوي، د افغانستان او پاکستان په چارو تبصرې کوي او هڅه کوي چې د ټرمپ ټیم ته وښيي چې لا هم د سیمې لپاره ګټور دی.
خلیلزاد پوهېږي چې ټرمپ د افغانستان قضیه یو ځل بیا د امریکا د بهرني سیاست په لومړیتوب کې نه شي راوستلای، خو دی غواړي ځان د "سولې د تجربه لرونکي استازي" په توګه وړاندې کړي. په واقعیت کې دا یوه بله هڅه ده چې د هغه د کریریسټ شخصیت تسلسل وښيي.
خلیلزاد لا هم هڅه کوي چې په سیمه کې د یو منځګړي په توګه خپل رول وښيي. کله ناکله د افغانستان په اړه مشورې ورکوي، کله د پاکستان د سیاستونو په اړه نظر څرګندوي؛ خو منتقدین وايي چې د هغه دغه څرګندونې یوازې د ځان لپاره د سیاسي فضا جوړولو هڅې دي، نه د افغانستان د خلکو د خیر غوښتنه.
د خلیلزاد د شخصیت او کړنو تحلیلي ارزونه
زلمی خلیلزاد د یوې ځانګړې څېرې په توګه د امریکا او افغانستان په معاصر تاریخ کې ثبت شوی دی. خو د هغه نوم د یوې بریالۍ تګلارې پر ځای د ناکامو معاملو، د ځان غوښتنې او د مقامطلبۍ له مخې یادېږي.
هغه د یو "کېریریسټ" انسان په توګه د خپل ژوند هره برخه داسې تنظیم کړې چې تل د یوې مهمې دندې خاوند پاتې شي.
اوس چې د هغه پخوانی ملګری ډونالډ ټرمپ یو ځل بیا د امریکا د ولسمشر په توګه ټاکل شوی، خلیلزاد هم هڅه کوي ځان ورته د ګټور استازي په توګه وړاندې کړي.
خو پوښتنه دا ده: ایا هغه به یو ځل بیا وتوانېږي چې د امریکا سیاستوال قانع کړي او که به د تاریخ په پاڼو کې د یوې ناکامې څېرې په توګه پاتې شي؟
