حالوش: د ایراني پولهساتو ځواکونو په ډزو کې شپږ افغانان وژل شوي
د حالوش په نامه د بشري حقونو یو خبري اژانس د دوشنبې په ورځ (د وږي ۱۷مه) راپور ورکړی، چې د ایران د سرحدي ځواکونو په ډزو کې لږ تر لږه شپږ افغانان وژل شوي او پنځه نور ټپیان دي.
د حالوش په نامه د بشري حقونو یو خبري اژانس د دوشنبې په ورځ (د وږي ۱۷مه) راپور ورکړی، چې د ایران د سرحدي ځواکونو په ډزو کې لږ تر لږه شپږ افغانان وژل شوي او پنځه نور ټپیان دي.
په راپور کې دغه راز زیاته شوې، چې پېښه د سیستان او بلوچستان د ګلشن ښار په کلګان سیمه کې رامنځته شوې ده. د حالوش د معلوماتو له مخې، تر ډزو وروسته شاوخوا ۴۰ افغان کډوال هم نیول شوي او د ایران د سرحدي ځواکونو پوستې ته لېږدول شوي دي.
سرچینې وايي، د وژل شویو کسانو مړي د ډزو په ځای کې پرېښودل شوي او ټپیان څو ساعته وروسته د امبولانس له لارې روغتونونو ته وړل شوي دي.
د سراوان په نوم دولتي روغتون د ټپيانو روغتیايي حالت د اندېښنې وړ بللی دی.
د راپور له مخې، دا پېښه د وږي پر ۱۷مه مازیګر مهال هغه وخت رامنځته شوې، چې د ایران سرحدي ځواکونو د ۱۲۹کسیزې ډلې افغان کډوالو پر لور پرته له مخکېني خبرداري د درنو وسلو ډزې وکړې.
هغه کسان چې له ډزو روغ وتلي، د سیمې شاوخوا غرنیو او کلیوالو سیمو ته تښتېدلي، خو د راپورونو له مخې د ایران سرحدي ځواکونه لا هم د دوی په لټه کې دي.
د سیمې د اوسېدونکو په وینا، دا ډول پېښې تکرارېږي او ډېری وخت افغان کډوال د ایران د سرحدي ځواکونو له تاوتریخوالي سره مخامخ کېږي.
د بشري حقونو فعالان دغه ډول پېښې د نړۍوالو اصولو او بشري ارزښتونو ښکاره نقض بولي او ټینګار کوي، چې باید د افغان کډوالو د خوندیتوب لپاره جدي ګامونه پورته شي.
هغوی زیاتوي، چې کډوال د اقتصادي ستونزو، جګړو او طبیعي ناورینونو له امله اړ دي چې د ایران خاورې ته واوړي، خو د پولهساتو له سخت چلنده تل له مرګژوبلې سره مخامخ کېږي.
د کونړ د پوهنې ریاست چارواکي وايي، چې د زلزلې له امله په ټول کونړ کې ۱۵۷زره او ۷۴زدهکوونکي له زدهکړو بېبرخې شوي دي.
دغه شمېر زدهکوونکي د ښوونځیو د نړېدو او یا هم د سختو زیانونو له امله نه شي کولای د نویو درسي چارو پیل وکړي.
په دغه ولایت کې د طالبانو د پوهنې رییس محبالله حیدري وایي، چې د دغې زلزلې په پایله کې ۳۹۱زدهکوونکي او درې تنه ښوونکي مړه شوي دي. همداراز، ۷۶۰زدهکوونکي او شل ښوونکي ټپیان شوي دي.
د ده په وینا، دغه مرګ ژوبله د سیمې د پوهنیز وضعیت لپاره یو ستر ناورین بلل کېږي، ځکه چې زرګونه کورنۍ د خپلو ماشومانو د راتلونکي په اړه له اندېښنو سره مخ دي.
د کونړ د پوهنې ریاست د تازه شمېرو پر بنسټ، په یاد ولایت کې ۵۳ښوونځي په بشپړ ډول نړېدلي او ۲۵۳ښوونځي نیمه ویجاړ شوي دي.
د چارواکو په خبره، که بېړنۍ مرستې و نه شي، نو د نوي تعلیمي کال پیل به له لویو ننګونو سره مخامخ شي.
په څوکۍ ولسوالۍ کې د یوه ویجاړ شوي ښوونځي ښوونکي راز محمد ناصر افغانستان انټرنشنل-پښتو ته وویل: «زموږ د عمرونو هیلې په دې ښوونځیو پورې تړلې وې، خو اوس ماشومان مو د خیمو تر سیوري لاندې ناست دي. موږ ښوونکي خپله هم له روحي صدمو سره مخ یو، ځکه د خپلو زدهکوونکو جنازې مو پر اوږو تر هدیرو وړي دي».
د راپورونو له مخې، د اګسټ د ۳۱مې زلزلې په ټولییز ډول په ختیځ افغانستان کې ۲۲۰۵ کسان مړه کړي او نږدې ۳۶۴۰ نور یې ټپیان کړي دي. په مړه شویو کې د ماشومانو او ښځو شمېر هم د پام وړ دی.
د سیمې اوسېدونکي وايي، چې د ښوونځیو نړېدل او د زدهکوونکو مرګژوبله د پوهنې د راتلونکي لپاره جدي ګواښ دی.
سید رحیم چې درې ماشومان یې په همدې زلزله کې له لاسه ورکړي دي، په ژړغوني غږ افغانستان انټرنشنل-پښتو ته وویل: «زما زړه د خپلو ماشومانو له قبرونو سره ښخ دی. د دوی د راتلونکي خوبونه مې په یوه شپه کنډواله شول. زه نور د ښوونځي د نړېدو غم نه لرم، زما ژوند لا له مخکې نړېدلی دی. خو د نورو ماشومانو لپاره غواړم چې ښوونځي بېرته جوړ شي، څو د نورو کورنیو هیلې زموږ په شان خاورې نه شي».
یو بل تن محمد ولي افغانستان انټرنشنل–پښتو ته وايي: «زما څلور ماشومان وو، دوه مې په زلزله کې له لاسه ورکړل او دوه نوریې اوس د خیمې تر سیوري لاندې ژوند کوي، مکتب خو هسې هم وران شو، خو زه وېرېږم چې د دوی زدهکړې به نیمګړې پاتې شي او راتلونکی یې تیاره شي.»
د سیمې اوسېدونکي ټینګار کوي، چې د ښوونځیو نړېدل د ټولنې د راتلونکي لپاره ستره ضربه ده. یو ځايي دیني عالم مولوي نور الهدا وایي: «د ښوونځي له منځه تلل یوازې د ودانۍ نړېدل نه دي، بلکې د یوې ټولنې د پرمختګ د دروازې تړل کېدل دي.»
د دوی په وینا، زرګونه ماشومان چې باید د نوي کال له پیل سره ښوونځي ته لاړ شي، اوس د سرپناه او خوندیتوب له ستونزو سره مخ دي.
ځايي ښوونکي ټینګار کوي، چې د بېړنیو مرستو او ښوونځیو د بیارغونې پرته به د زدهکړو د دوام امکان خورا ستونزمن شي.
د پوهنې ریاست چارواکي او د سیمې اوسېدونکي له نړۍوالو مرستندویه ادارو غوښتنه کوي، چې د ښوونځیو د بیارغونې او زدهکوونکو د ملاتړ لپاره بېړنۍ مرستې ترسره کړي.
د دوی په وینا، د زدهکړې بهیر ځنډېدل کولی شي د زرګونو ماشومانو پر راتلونکي او د ټولنې پر پرمختګ اوږدمهاله اغېزې ولري.
