د هرات په زلزلو کې یو شمېر تاریخي ابدات زیانمن شوي
هراتیان او یو طالب چارواکی وايي، د هرات په وروستیو زلزلو کې د مرګ ژوبلې تر څنګ د دغه ولایت یو شمېر تاریخي ابدات زیانمن شوي او که پر وخت یې ترمیم ونه شي، ښايي ونړیږي.
هراتیان او یو طالب چارواکی وايي، د هرات په وروستیو زلزلو کې د مرګ ژوبلې تر څنګ د دغه ولایت یو شمېر تاریخي ابدات زیانمن شوي او که پر وخت یې ترمیم ونه شي، ښايي ونړیږي.
د طالبانو تر واک لاندې باختر خبري اژانس د هرات لپاره د دې ډلې د اطلاعاتو او فرهنګ د رییس احمد الله متقي په حواله ویلي، چې په وروستیو زلزلو کې یو شمېر تاریخي ابدات زیانمن شوي دي.
نوموړي له نړۍوالو بنسټونو غوښتي، چې د دې تاریخي ابداتو د بیارغونې په برخه کې له دوی سره همکاري وکړي.
لیکوال او فرهنګپال احسان الله ضیايي افغانستان انټرنشنل – پښتو ته وویل، چې په زلزله کې د هرات لوی جامع جومات- چې یو لرغونی جومات دی- هم زیانمن شوی دی.
نوموړي زیاته کړه، چې د اختیار الدین کلا دېوالونو او منارونو ته هم زیان اوښتی، خو که چېرې یې پر وخت بیارغونه ونه شي نو ښايي په بشپړ ډول له منځه لاړ شي.
ضیايي زیاتوي، چې په زاړه ښار کې هم ګڼې ودانۍ زیانمنې شوې او اړتیا ده، چې یونسکو یا نورې همکارې ادارې د دغو تاریخي ځایونو بیا رغونه وکړي.
هرات یو له هغو لرغونو ولایاتو دی، چې ګڼ تاریخي ابدات لري او د خپل همدغه تاریخي قدامت له مخې یې د "لرغوني هرات" نوم خپل کړی دی.
په هرات کې د وروستۍ زلزلې له امله زرګونه کسانو ته مرګ ژوبله اوښتې او د زنده جان ولسوالۍ د څو کلیو کورونه یې په بشپړ ډول ویجاړ کړي دي.
د شنبې ورځ د میزان ۱۵ مه سهار وختي د حماس وسلوال د اسراييل سویلي سيمو ته ننوتل او په تېرو ۵۰ کلونو کې يې پر دغه هېواد تر ټولو خونړی بريد وکړ.
د وروستیو شمېرو له مخې د حماس او اسراییل په روانه جګړه کې لږ تر لږه ۱۳۰۰ ملکي او پوځي اسراییلیان او ۱۲۰۳ فلسطینیان وژل شوي دي.
طالبانو له لومړۍ ورځې اعلان وکړ، چې دغه ډله په خپله خاوره د فلسطین د یو خپلواک حکومت د جوړېدو ملاتړ کوي او پر غزه تړانګه د اسراییل هوايي بریدونه غندي.
د اسراییل او حماس په جګړه کې د افغان طالبانو کډون
د اسرایییل او فلسطین د روانو نښتو له پیل سره هم مهاله په افغانستان کې د طالبانو جنګي ماشین په حرکت راغلی دی.
په ټولنیزو رسنیو کې داسې انځورونه خپاره شول، چې ګویا د افغان طالبانو اړوند وسلوال په فلسطین کې له حماس سره یوځای شوي او په دغه جګړه کې وژل شوي دي.
د طالبانو یو شمیر امنیتي مسوولین چې نه غواړي نومونه یې واخیستل شي، وايي چې د طالبانو په جنګي ماشین کې دا لېوالتیا له هر وخت څخه ډېره شوې چې د دوی وسلوال د اسراییل ضد جګړه کې برخه واخلي.
ځینې طالب وسلوال چې له دوو کلونو راهسې له جګړې اوزګار شوي، افغانستان انټرنشنل ـ پښتو ته وویل: «دوه ارمانونه مې درلودل، یو پاتې ارمان مو دا دی چې اسراییلي عسکر ووژنم او بل ارمان مو پوره شوی، امریکايي عسکر مو وژلي دي».
دغه طالب وسلوال په دې باور دي، چې یو شمیر ملګري یې د فلسطین جګړې ته تللي او په دغه جګړه کې برخه لري.
دوی د یو تعداد طالب وسلوالو انځورونه په ګروپونو او ټولنیزو رسنیو کې ښکته پورته کوي چې ګویا د فلسطین په جګړه کې وژل شوي دي، خو سخته ده چې رسمي سرچینې یې تایید کړي، چې دغه طالب وسلوال کله او له کومو لارو څخه فلسطین ته رسیدلي دي.
د حماس له دغه بریده وروسته د طالبانو تر واک لاندې رسنۍ او د ټولنیزو شبکو کاروونکو ټول تبلیغات د اسراییل او فلسطین جګړې ته ځانګړي کړي دي، د دغې جګړې له وېډیوګانو سره یې ترانې ترتیب کړې دي او له مذهبي اړخه د حماس ملاتړ او د اسراییل د بریدونو غندنه کوي.
طالبانو ته منسوب یو شمیر ناتایید شویو د ټولنیزو رسنیو اکونټونو لیکلي، چې یو تعداد طالب وسلوال د ایران او عراق له لارې فلسطین ته رسیدلي او د حماس ډلې سره د اسراییل پرضد د جګړې لپاره یوځای شوي دي.
د طالبانو لوی درستیز فصیح الدین د ملاتړو په یو واتسپ ګروپ کې هم د یو طالب وسلوال انځور لاس په لاس کیږي، چې ګواکې د اسراییل سره په مخامخ جګړه کې وژل شوی دی.
طالبان د ځانمرګو بریدګرو یو ځانګړی کنډک په اختیار کې لري، هغه کنډک چې اوس د طالبانو د مشرانو ترمنځه یې وېره پیدا کړې ده، چې د خپل منځي سیالیو له امله یې د یو بل پرضد ونه کارول شي. ځیني کارپوهان په دې باور دي چې ممکن طالب مشران دې اندېښنې ته د ځواب لپاره داسې توندلاري وسلوال د نورو هیوادونو جګړو ته ولېږي.
داسې راپورونه شته چې په افغانستان کې د طالبانو واک ته رسېدو سره د دوی ځینې خپه شوي وسلوال داعش ډلې ته تللي او ځینې د القاعدې په شمول نورو ترهګرو ډلو کې شامل شوي دي.
د طالبانو له ځینې مشرانو نیولې تر عادي وسلوالو پورې دې ډلې د اسرییل او فلسطین جګړه کې سخت دریځ نیولی او تېرو ورځو کې د کابل لپاره د طالبانو والي خبرداری ورکړ چې ډېر ژر به اسراییل د نړۍ له نقشې څخه لېرې شي.
طالبانو بیا واکمنېدو سره پر مدرسو جوړولو پیل کړی دی او دغه مدرسې د سختو دریځو ملایانو لخوا پرمخ بوول کیږي چې په نړيوال جهاد باور لري. څیړنې ښيي چې د طالبانو په رسمي چوکاټ کې نظامي مدرسې د دې ډلې لپاره د ځواک یوه بله سرچینه ده او ور سره د دې ډلې د وسلوالو شمیرې په لوړېدو دي.
په وروستیو کې د پاکستان د کورنیو چارو چار سمبالی وزیر سرفراز بګټي هم وویل، له هغو ۲۴ ځانمرګو بریدګرو څخه چې د ۲۰۲۳ کال له جنورۍ وروسته یې په دغه هېواد کې بریدونه کړي ۱۴ یې افغانان دي.
له یو شمیر طالبانو سره چې په وروستیو ورځو کې غږیدلي یو، وايي د طالبانو د مشر له پټې فتوا وروسته هم ځیني ملګرو په پاکستان کې ځانمرګي بریدونه کړي دي. دوی وايي پاکستاني طالبانو د افغانستان د جمهوریت له پرځېدو مخکې کلونه کلونه په جګړه کې ورسره برخه اخیستې اوس پر دوی فرض ده چې له خپلو همسنګرو سره ودریږي.
نظرونه دا دي چې د امتیازیاتو په بدل کې ایران د سوریې جګړې ته د افغانانو هڅولو او ورګډولو یوه تجربه لري، د طالبانو او ایران ګرمې اړیکې او په دغه هیواد کې د یو شمیر طالب مشرانو اوسېدل هم دې ته لار هواروي چې ایران له خپل نفوذ څخه ګټه اخیستې وي او طالب مشرانو د سیاسي او مادي امتیازاتو په بدل کې سختدریزه طالب وسلوال د ایران په مرسته د فلسطین جګړې ته استولي وي او یا هم د دې هدف لپاره لاس په کار شوی وي.
په وروستیو کې امریکايي او اسراییلي چارواکو منلې ده، چې د امریکا وسلې غزه تړانګه کې لیدل شوې دي او دوی په دې باور دي چې دغه وسلې له افغانستان څخه د حماس وسلوالو ته په لاس ورغلې دي.
د طالبانو امنیتي سرچینې مني چې له افغانستان څخه امریکايي وسلې حماس ډلې ته رسېدلې دي، خو دوی په دې باور دي چې ممکن د افغانستان د پرلپسې ولایتونو د سقوط په لومړیو ورځو کې غنیمت شوې وسلې ایران ته قاچاق شوې او له هغه ځایه تر حماس رسېدلې وي.
ځیني طالب مشرانو بار بار ویلي چې د افغانستان له خاورې څخه هیڅ کوم هیواد ته ګواښ متوجې نه دی خو بیا هم د ځیني سختدریزه طالب مشرانو سیاسي څرګندونو او علامیو وښودله چې فلسطین ته ورته بهرنۍ جګړه کې د ورکډېدو لېوالتیا لري.
په وروستیو کې وینو هغه طالبان چې اوس یې واک په لاس کې دی له امریکا سره د اړیکو د خرابېدو له ویرې په ښکاره د اسراییل او فلسطین په جګړه کې له څه ویلو ډډه کوي خو د خپلو توندلارو مشرانو او وسلوالو لپاره مجبور دي چې د اسراییل په مقابل کې د فلسطین حماس ډلې د بریدونو ملاتړ وکړي.
د جمهوریت له سقوط څخه وروسته د فلسطین حماس هغه ډله وه، چې د طالبانو د ریس الوزرا اقتصادي مرستیال ملا عبدالغني ملابرادر ته یې د ټلیفون له لارې «د امریکا د ماتې او د دې ډلې د بریا» مبارکي ورکړه.
ملا عبدالغني ملابرادر او د طالبانو د حکومت ویاند ذبیح الله مجاهد هغه طالب چارواکي دي چې د حماس ډلې له سیاسي مشر اسماعیل هنیه سره یې په دوحه او قطر کې یې مخاخ ناستې کړي دي.
تجربو ښودلې چې طالبان په داسې موضوعاګانو کې له احتیاط څخه کار اخلي او په اسانه سره تر پایه نه غواړي دا موضوعات تایید کړي.
بل خوا تېرو دوو کلونو کې د نظر اختلافاتو وښودله چې د دوی با نفوذه مشران د خپل راتلونکي لپاره له یو شمیر هیوادونو سره په پټه او ښګاره اړیکې پالي او په همدې بنسټ یو شمیر نظر خاوندان په دې اند دي چې حماس ته د وسلو رسېدو سره د طالب وسلوالو استول هم کوم ناممکن کار نه دی.
