د هرات په زلزلو کې یو شمېر تاریخي ابدات زیانمن شوي

هراتیان او یو طالب چارواکی وايي، د هرات په وروستیو زلزلو کې د مرګ ژوبلې تر څنګ د دغه ولایت یو شمېر تاریخي ابدات زیانمن شوي او که پر وخت یې ترمیم ونه شي، ښايي ونړیږي.

هراتیان او یو طالب چارواکی وايي، د هرات په وروستیو زلزلو کې د مرګ ژوبلې تر څنګ د دغه ولایت یو شمېر تاریخي ابدات زیانمن شوي او که پر وخت یې ترمیم ونه شي، ښايي ونړیږي.
د طالبانو تر واک لاندې باختر خبري اژانس د هرات لپاره د دې ډلې د اطلاعاتو او فرهنګ د رییس احمد الله متقي په حواله ویلي، چې په وروستیو زلزلو کې یو شمېر تاریخي ابدات زیانمن شوي دي.
نوموړي له نړۍوالو بنسټونو غوښتي، چې د دې تاریخي ابداتو د بیارغونې په برخه کې له دوی سره همکاري وکړي.
لیکوال او فرهنګپال احسان الله ضیايي افغانستان انټرنشنل – پښتو ته وویل، چې په زلزله کې د هرات لوی جامع جومات- چې یو لرغونی جومات دی- هم زیانمن شوی دی.
نوموړي زیاته کړه، چې د اختیار الدین کلا دېوالونو او منارونو ته هم زیان اوښتی، خو که چېرې یې پر وخت بیارغونه ونه شي نو ښايي په بشپړ ډول له منځه لاړ شي.
ضیايي زیاتوي، چې په زاړه ښار کې هم ګڼې ودانۍ زیانمنې شوې او اړتیا ده، چې یونسکو یا نورې همکارې ادارې د دغو تاریخي ځایونو بیا رغونه وکړي.
هرات یو له هغو لرغونو ولایاتو دی، چې ګڼ تاریخي ابدات لري او د خپل همدغه تاریخي قدامت له مخې یې د "لرغوني هرات" نوم خپل کړی دی.
په هرات کې د وروستۍ زلزلې له امله زرګونه کسانو ته مرګ ژوبله اوښتې او د زنده جان ولسوالۍ د څو کلیو کورونه یې په بشپړ ډول ویجاړ کړي دي.


له دوه کلن ځنډ وروسته فلای دوبۍ د کابل نړۍوال هوايي ډګر ته د الوتنو د بیا پیلولو اعلان وکړ. دغه هوايي شرکت پر خپله ویبپاڼه لیکلي، چې دوی یو ځل بیا د روان کال د نومبر د میاشتې په ۱۵مه نېټه د کابل هوايي ډګر ته الوتنې پیلوي.
د فلای دوبۍ د هوايي شرکت په خبره، چې دا ځل به دوی د دوبۍ د هوايي ډګر له دویم ترمینل څخه کابل ته الوتنې پیل کړي.
د یاد شرکت وروستۍ سوداګریزه الوتنه له افغانستان څخه د ۲۰۲۱ کال د اګسټ په ۱۴مه نېټه ترسره شوه او له هغې وروسته یې بیا افغانستان ته الوتنه ونه کړه.
وروسته له هغې چې د ۲۰۲۱ کال د اګسټ په میاشت کې پر افغانستان یو ځل بیا طالبانو واک تر لاسه کړ، دغه هوايي شرکت کابل ته خپلې ټولې الوتنې وځنډولې.
د طالبانو له بیا واکمنېدو را وروسته له افغانستانه یوازې کورني هوايي شرکتونه الوتنې لري، وروسته له دوو کلونو به فلای دوبۍ لومړنی هوايي شرکت وي، چې الوتکې به یې د کابل نړۍوال هوايي ډګر پر ځمکه کېني.

سرچينې وايي، چې پاکستاني پوله ساتي ځواکونه په تېرو درېيو ورځو کې هغو مسافرو ته چې پاسپورټونه او وېزې نه لري، د چمن له پولې د تېرېدو اجازه نه ده ورکړې. تر دې وړاندې د افغانستان او پاکستان اتباعو د خپلې پېژندپاڼې سره له دې لارې تګ راتګ کولی شو.
د سپین بولدک او چمن پوله د پاکستان او افغانستان تر منځ یو له مهمو پولو څخه ده؛ خو د پاکستان له لوري دبندیزونو له لګولو وروسته د پولې دواړو غاړو ته زرګونه کسان د تګ راتګ په تمه دي.
محمد رفیق اڅکزی چې کور یې د خېبر پښتونخوا په چمن کې دی او کاروبار یې د کندهار په سپین بولدک ولسوالۍ کې دی، افغانستان انټرنشنل ته وویل:«له کلونو راهیسې د سپین بولدک او چمن په قبایلي سیمو کې د افغان او پاکستاني وګړي له خپلو پېژنډپانو سره له دې پولې تګ راتګ کوي».
د چمن د اتحاد مشر محمد ولي وايي، چې درې ورځې وړاندې یې د بلوچستان له چارواکو سره تر ليدنې وروسته هغوی اعلان وکړ، چې د پولې دواړو غاړو ته بايد تګ راتګ د پاسپورټ په لرلو وشي.
د چمن د اتحاد مشر وويل:«موږ د پاکستاني حکومت دا پرېکړه په هېڅ وجه نه شو زغملای، دلته د زرګونو خلکو کاروبار اغېزمن کیږي. دا زموږ وطن دی او موږ قبایل د پاکستان دا پرېکړه، چې د پاسپورټونو په لرلو دې سفر وشي نه منو».
پاکستان په دې وروستیو کې اعلان وکړ، چې د قانوني اسنادو پرته به بهرني اتباع وباسي.

د اسراييل پر سویل د حماس له برید وروسته ځینې طالب مشرانو په ښکاره او په پټه له دغه بریده خپل ملاتړ اعلان کړی دی. ور سره حماس ته له افغانستانه د امریکايي وسلو د رسېدو په هکله د کانګرس د غړې په څرګندونو پسې، په دغه جګړه کې د طالب وسلوالو د ګډون هڅې او لېوالتیا هم زیاته شوې ده.
د شنبې ورځ د میزان ۱۵ مه سهار وختي د حماس وسلوال د اسراييل سویلي سيمو ته ننوتل او په تېرو ۵۰ کلونو کې يې پر دغه هېواد تر ټولو خونړی بريد وکړ.
د وروستیو شمېرو له مخې د حماس او اسراییل په روانه جګړه کې لږ تر لږه ۱۳۰۰ ملکي او پوځي اسراییلیان او ۱۲۰۳ فلسطینیان وژل شوي دي.
طالبانو له لومړۍ ورځې اعلان وکړ، چې دغه ډله په خپله خاوره د فلسطین د یو خپلواک حکومت د جوړېدو ملاتړ کوي او پر غزه تړانګه د اسراییل هوايي بریدونه غندي.
د اسراییل او حماس په جګړه کې د افغان طالبانو کډون
د اسرایییل او فلسطین د روانو نښتو له پیل سره هم مهاله په افغانستان کې د طالبانو جنګي ماشین په حرکت راغلی دی.
په ټولنیزو رسنیو کې داسې انځورونه خپاره شول، چې ګویا د افغان طالبانو اړوند وسلوال په فلسطین کې له حماس سره یوځای شوي او په دغه جګړه کې وژل شوي دي.
د طالبانو یو شمیر امنیتي مسوولین چې نه غواړي نومونه یې واخیستل شي، وايي چې د طالبانو په جنګي ماشین کې دا لېوالتیا له هر وخت څخه ډېره شوې چې د دوی وسلوال د اسراییل ضد جګړه کې برخه واخلي.
ځینې طالب وسلوال چې له دوو کلونو راهسې له جګړې اوزګار شوي، افغانستان انټرنشنل ـ پښتو ته وویل: «دوه ارمانونه مې درلودل، یو پاتې ارمان مو دا دی چې اسراییلي عسکر ووژنم او بل ارمان مو پوره شوی، امریکايي عسکر مو وژلي دي».
دغه طالب وسلوال په دې باور دي، چې یو شمیر ملګري یې د فلسطین جګړې ته تللي او په دغه جګړه کې برخه لري.
دوی د یو تعداد طالب وسلوالو انځورونه په ګروپونو او ټولنیزو رسنیو کې ښکته پورته کوي چې ګویا د فلسطین په جګړه کې وژل شوي دي، خو سخته ده چې رسمي سرچینې یې تایید کړي، چې دغه طالب وسلوال کله او له کومو لارو څخه فلسطین ته رسیدلي دي.
د حماس له دغه بریده وروسته د طالبانو تر واک لاندې رسنۍ او د ټولنیزو شبکو کاروونکو ټول تبلیغات د اسراییل او فلسطین جګړې ته ځانګړي کړي دي، د دغې جګړې له وېډیوګانو سره یې ترانې ترتیب کړې دي او له مذهبي اړخه د حماس ملاتړ او د اسراییل د بریدونو غندنه کوي.
طالبانو ته منسوب یو شمیر ناتایید شویو د ټولنیزو رسنیو اکونټونو لیکلي، چې یو تعداد طالب وسلوال د ایران او عراق له لارې فلسطین ته رسیدلي او د حماس ډلې سره د اسراییل پرضد د جګړې لپاره یوځای شوي دي.
د طالبانو لوی درستیز فصیح الدین د ملاتړو په یو واتسپ ګروپ کې هم د یو طالب وسلوال انځور لاس په لاس کیږي، چې ګواکې د اسراییل سره په مخامخ جګړه کې وژل شوی دی.

طالبان د ځانمرګو بریدګرو یو ځانګړی کنډک په اختیار کې لري، هغه کنډک چې اوس د طالبانو د مشرانو ترمنځه یې وېره پیدا کړې ده، چې د خپل منځي سیالیو له امله یې د یو بل پرضد ونه کارول شي. ځیني کارپوهان په دې باور دي چې ممکن طالب مشران دې اندېښنې ته د ځواب لپاره داسې توندلاري وسلوال د نورو هیوادونو جګړو ته ولېږي.
داسې راپورونه شته چې په افغانستان کې د طالبانو واک ته رسېدو سره د دوی ځینې خپه شوي وسلوال داعش ډلې ته تللي او ځینې د القاعدې په شمول نورو ترهګرو ډلو کې شامل شوي دي.
د طالبانو له ځینې مشرانو نیولې تر عادي وسلوالو پورې دې ډلې د اسرییل او فلسطین جګړه کې سخت دریځ نیولی او تېرو ورځو کې د کابل لپاره د طالبانو والي خبرداری ورکړ چې ډېر ژر به اسراییل د نړۍ له نقشې څخه لېرې شي.
طالبانو بیا واکمنېدو سره پر مدرسو جوړولو پیل کړی دی او دغه مدرسې د سختو دریځو ملایانو لخوا پرمخ بوول کیږي چې په نړيوال جهاد باور لري. څیړنې ښيي چې د طالبانو په رسمي چوکاټ کې نظامي مدرسې د دې ډلې لپاره د ځواک یوه بله سرچینه ده او ور سره د دې ډلې د وسلوالو شمیرې په لوړېدو دي.
په وروستیو کې د پاکستان د کورنیو چارو چار سمبالی وزیر سرفراز بګټي هم وویل، له هغو ۲۴ ځانمرګو بریدګرو څخه چې د ۲۰۲۳ کال له جنورۍ وروسته یې په دغه هېواد کې بریدونه کړي ۱۴ یې افغانان دي.
له یو شمیر طالبانو سره چې په وروستیو ورځو کې غږیدلي یو، وايي د طالبانو د مشر له پټې فتوا وروسته هم ځیني ملګرو په پاکستان کې ځانمرګي بریدونه کړي دي. دوی وايي پاکستاني طالبانو د افغانستان د جمهوریت له پرځېدو مخکې کلونه کلونه په جګړه کې ورسره برخه اخیستې اوس پر دوی فرض ده چې له خپلو همسنګرو سره ودریږي.
نظرونه دا دي چې د امتیازیاتو په بدل کې ایران د سوریې جګړې ته د افغانانو هڅولو او ورګډولو یوه تجربه لري، د طالبانو او ایران ګرمې اړیکې او په دغه هیواد کې د یو شمیر طالب مشرانو اوسېدل هم دې ته لار هواروي چې ایران له خپل نفوذ څخه ګټه اخیستې وي او طالب مشرانو د سیاسي او مادي امتیازاتو په بدل کې سختدریزه طالب وسلوال د ایران په مرسته د فلسطین جګړې ته استولي وي او یا هم د دې هدف لپاره لاس په کار شوی وي.
په وروستیو کې امریکايي او اسراییلي چارواکو منلې ده، چې د امریکا وسلې غزه تړانګه کې لیدل شوې دي او دوی په دې باور دي چې دغه وسلې له افغانستان څخه د حماس وسلوالو ته په لاس ورغلې دي.
د طالبانو امنیتي سرچینې مني چې له افغانستان څخه امریکايي وسلې حماس ډلې ته رسېدلې دي، خو دوی په دې باور دي چې ممکن د افغانستان د پرلپسې ولایتونو د سقوط په لومړیو ورځو کې غنیمت شوې وسلې ایران ته قاچاق شوې او له هغه ځایه تر حماس رسېدلې وي.
ځیني طالب مشرانو بار بار ویلي چې د افغانستان له خاورې څخه هیڅ کوم هیواد ته ګواښ متوجې نه دی خو بیا هم د ځیني سختدریزه طالب مشرانو سیاسي څرګندونو او علامیو وښودله چې فلسطین ته ورته بهرنۍ جګړه کې د ورکډېدو لېوالتیا لري.
په وروستیو کې وینو هغه طالبان چې اوس یې واک په لاس کې دی له امریکا سره د اړیکو د خرابېدو له ویرې په ښکاره د اسراییل او فلسطین په جګړه کې له څه ویلو ډډه کوي خو د خپلو توندلارو مشرانو او وسلوالو لپاره مجبور دي چې د اسراییل په مقابل کې د فلسطین حماس ډلې د بریدونو ملاتړ وکړي.
د جمهوریت له سقوط څخه وروسته د فلسطین حماس هغه ډله وه، چې د طالبانو د ریس الوزرا اقتصادي مرستیال ملا عبدالغني ملابرادر ته یې د ټلیفون له لارې «د امریکا د ماتې او د دې ډلې د بریا» مبارکي ورکړه.
ملا عبدالغني ملابرادر او د طالبانو د حکومت ویاند ذبیح الله مجاهد هغه طالب چارواکي دي چې د حماس ډلې له سیاسي مشر اسماعیل هنیه سره یې په دوحه او قطر کې یې مخاخ ناستې کړي دي.

تجربو ښودلې چې طالبان په داسې موضوعاګانو کې له احتیاط څخه کار اخلي او په اسانه سره تر پایه نه غواړي دا موضوعات تایید کړي.
بل خوا تېرو دوو کلونو کې د نظر اختلافاتو وښودله چې د دوی با نفوذه مشران د خپل راتلونکي لپاره له یو شمیر هیوادونو سره په پټه او ښګاره اړیکې پالي او په همدې بنسټ یو شمیر نظر خاوندان په دې اند دي چې حماس ته د وسلو رسېدو سره د طالب وسلوالو استول هم کوم ناممکن کار نه دی.

که څه هم د پاکستان د حکومت له خوا د اوولس لکو «غیرقانوني» افغان کډوالو د اېستلو نیټه د اکتوبر میاشتې تر اخره ده، خو د بعضې خبرونو له مخې په کراچۍ او اسلام اباد کې پاکستاني پولیسو د هغوی د وینا سره سم د قانوني اسناد نه لرونکو افغان کډوالو په ضد د عملیاتو پلانونه اماده کړي دي.
دوی د دې پلانونو د ځینو برخو پیاده کول هم پیل کړي دي، چې په هغو کې ځايي خلکو ته هدایات شوي چې دغو کډوالو ته په کرايه کور ور نه کړي.
په رسنیو کې داسې ویډیوګانې هم راڅرګندې شوې چې پکې وړې افغان جینکۍ د یوه مکتب نه په ژړا راوځي. که څه هم د دې خبرې تصدیق نه دی شوی چې دغه ویډیوګانې په واقعیت کې د کوم ځای دي او کله ثبت شوې دي؟ خو دا خبره څرګنده ده چې د افغان کډوالو کومې کورنۍ چې له پاکستانه په زور اېستل کیږي د هغوی د کورونو جینکۍ خو به د تعلیم نه هرو مرو بې برخې کیږي.
اوس سوال دا پیدا کیږي چې پاکستان څنګه په یو اړخیز ډول د اوولس لکو افغان کډوالو په دریو څلورو اونیو کې په جبري توګه د اېستلو تصمیم نیولی شي؟ په دې کډوالو کې له کلونو کلونو په پاکستان کې میشت افغانان شته او هغوی څنګه په دومره لږ وخت کې خپل ژوند او روزګار راټولولی شي او بیرته افغانستان ته تللی شي چې هلته ورته هیڅ امادګي او امکانات نشته.
په دوی کې یو شمیر هغه افغانان هم دي چې په افغانستان کې د پخوانیو حکومتونو مامورین پاته شوي دي او هیواد ته د طالبانو د راتګ نه وروسته یې خپل ژوند په خطر کې لیده ځکه یې کور کلی پرېیښی دی نو اوس به د هغوی راتلونکې څنګه شي؟
دا خبره هم په پام کې نیول پکار دي چې د پاکستاني حکومت په دغه تصمیم کې نه د متحده قومونو د مهاجرو عالي کمیسیون او نه هم کابل کې طالب واکمنان ګډون لري، که دا په ریښتیا د کډوالو د عودت پلان وي نو په دې کې په افغانستان کې د واکمنو طالبانو او متحده قومونو د مهاجرو د عالي کمیسیون ګډون اړین وو.
دا خو جوته خبره ده چې دغه قسمه ناسنجول شوی یو اړخیز تصمیم به یو غټ انساني ناورین منځ ته راولي، چې پر افغان کډوالو سربېره د افغانستان او ټولې سیمې لپاره به ډیر ناوړه عواقب ولري.
ایا د پاکستان د حکومت دغه تصمیم د بین المللي بشري قوانینو او لایحو نه سرغړونه نه ده؟ بېشکه چې ده، خو یو بل مشکل دا دی چې پاکستان نه خو د مهاجرو په باب د کال ۱۹۵۱ د جینیوا کنوینشن امضاکړی دی او نه یې هم له دغه کنوینشن سره د ۱۹۶۷ کال پروټوکول باندې دستخط کړی دی او دا خو یې لا څه کوې چې پاکستان په داخل کې پخپله هم د مهاجرو لپاره هیڅ قانون نه دی جوړ کړی.
په دې ډول پاکستان ته په تیرو ۷۶ کلونو کې راغلي ټول مهاجر په یوه قانوني تشه کې پاته شوي دي او په تاسف سره نړیوالو هم په دغه قانوني تشه باندې سترګې پټې ساتلې دي.
دغه «اشتباه» کوم تصادف نه دی. په پاکستان کې د مهاجرو د ژوند لپاره د حقوقي معیارونو نشتوالی د پاکستاني حکومت د هغې ستراتیژۍ برخه ده چې خپل ځان د مهاجرو د حقوقو باره کې له هر مکلفیت نه ازاد ساتي او له مهاجرو سره برخورد د خپلو سیاسي ګټو په پام کې نیولو سره کوي.
د تیرو څلورو لسیزو تاریخ کې دا واقیعت څرګند لیدل کیږي، چې په کال ۱۹۸۰ کې چې افغانستان ته شوروي قواوې راغلې او افغان کډوالو پاکستان ته راتګ پیل کړ نو د پاکستان برخورد ورسره د خپلو سیاسي او اقتصادي اړتیاوو سره په سمون کې ډیر ښه وو.
د افغان کډوالو لپاره په لویه کچه بین المللي کومکونه را روان شول، چې د پاکستان اقتصاد ته یې هم ګټه رسوله.
د جنرال ضیا الحق، د جنرال اختر عبدالرحمان او نورو جنرالانو کورنۍ پکې میلیاردرې شوې او پاکستان ته غرب د ایټم بم پروژه پریښوده چې وروسته یې ترې ایټم بم جوړ کړ.
ورسره غربي او اسلامي هیوادونو پاکستان ته د مهاجرینو په کوربتوب شاباسی هم ووایه، خو پاکستاني جنرالانو په دې ګټو قناعت و نه کړ، هغوی په افغانستان باندې د خپلې غلبې د تامین لپاره په افغانستان کې په دوامداره توګه مداخله کړې او جنګ ته یې هم لمن وهلې ده او اوس هم د افغان کډوالو په ځورولو سره پر افغانستان خپله هژمونی تثبیتول غواړي.
جالبه دا ده چې په مختلفو ښارونو او سیمو کې د افغانستان د جنګ سالارانو سرمایه ګذارۍ او جایدادونه مصون دي خو د جونپړو اوسیدونکو کډوالو پسې یې کوتک را اخیستی دی.
حقوق دانان وايي که څه هم پاکستان د مهاجرینو په باب کې د کال ۱۹۵۱ جینیوا کنوینشن او یا د ۱۹۶۷ پروتوکول نه دی امضا کړی خو دا د نړۍ منل شوي قوانین دي، نو پاکستان څنګه له دغو قوانینو نه سترګې پټولی شي او په رڼا ورځ دغه قوانین تر پښو لاندې کولی شی؟
یوه بله مهمه حقوقي نکته چې لږ موده وړاندې د اسلام اباد عالي محکمې منلې ده، هغه دا ده چې پاکستان د مدني او سیاسي حقوقو د کال ۱۹۶۶ نړیواله معاهده او د شکنجې، د ظالمانه او غیرانساني برخورد او توهینولو په ضد د کال ۱۹۸۴ نړیواله معاهده امضا کړې ده.
د مهاجرو په باره کې د کال ۱۹۵۱ جینیوا کنوینشن د پورته ذکر شوو معاهدو برخه ده نو ځکه پاکستان هم باید دغه کنوینشن مراعات کړي. پکار ده چې د متحده قومونو سازمان او نړیوال قوانین منونکي هیوادونه پاکستان ته د بین المللي قوانینو نه د سر غړونې اجازه ور نه کړي.
په افغانستان کې د یوه مشروع نظام د تامین تر وخته باید د متحده قومونو سازمان د افغانستان د خلکو د بشري حقوقو نه دفاع وکړی.
د مقالې لیکوال افراسیاب خټک د پاکستان پخوانی سناتور او د پاکستان د بشري حقوقو د سازمان پخوانی رییس دی.
یادونه: دا لیکنه د لیکوال خپل نظر دی او د افغانستان انټرنشنل پښتو سیاست نه منعکسوي.

د طالبانو د کانونو او پټرولیم وزیر د پنج شنبې په ورځ د (تلې ۲۰مه) د پروان ولایت د جبل السراج د سيمټو پروژي د قرارداد لاسلیک پر مهال وویل، یاده پروژه د دوه سوه میلیونه ډالرو په ارزښت ده او شاوخوا ۵۰۰۰ کسانو ته به پکې د کار کولو زمینه برابره شي.
د طالبانو د کانونو او پټرولیم وزیر شهاب الدین دلاور وویل، د جبل سراج ولسوالۍ د سيمټو له پروژې څخه به په کال کې یو نیم میلیون ټنه سيمټ تولید شي.
همدارنګه نوموړي د یادې پروژې قرارداد د لاسلیک په مراسمو کې وويل: « د سرپل په قشقري د تېلو د استخراج لپاره د شاوخوا پنځه زره مربع کيلومتره مساحت تړون شوى، چې له دې لارې به هره ورځ کې زر ټنه تېل را اېستل کیږي.»
ښاغلي دلاور وويل، په پنجشير ولايت کې د زمردو کانونه د دغه ولايت خلکو ته په داوطلبانه ډول وړاندې کېږي، چې لس سلنه ګټه يې د دولت او ٩٠ سلنه ګټه يي د قرارداد کوونکو ده.
دا په داسې حال کې ده چې طالبانو تیره ورځ په بلخ ولایت کې د قوشتېپي کانال لومړی برخه بشپړه او ګټې اخیستنې ته وسپارله او د یاد کانال د دویمې برخې کارونه یې پیل کړل.
طالبانو تردې وړاندې هم د افغانستان یو شمېر طبیعې کانونه په قرارداد ورکړي و.
پر افغانستان د طالبانو تر واکمنېدو وروسته چین لېوالتیا ښودلې چې د افغانستان په کانونو کې پانګونه وکړي.
طالبانو د تخار ولایت د سرو زرو د کان قرارداد له چینایانو سره د ۳۱۰ میلیونه ډالر په ارزښت لاسلیک کړی دی.
د دې تر څنګ طالبانو د افغانستان په لوګر کې د مس عینک کان، د غور سرب او جستو کان، د غوریان د اوسپنې کان او یو شمېر نور سیمو کانونه په قرارداد ورکړي دي.
طالبان وايي، غواړي چې د افغانستان اقتصادي اړتیا د افغانستان له کورني تولید او طبعې زېرمو څخه پوره کړي.