هندي رسنۍ: هند د افغانستان لپاره سرپرست سفیر ټاکلی
هندي رسنیو راپور ورکړی، چې هند په کابل کې د خپل سفارت له بیا پرانیستلو سره کرن یادف د سرپرست سفیر په توګه ټاکلی دی. یادف تر دې وړاندې هم په کابل کې د هند د تخنیکي ماموریت مشري کوله.
هندي رسنیو راپور ورکړی، چې هند په کابل کې د خپل سفارت له بیا پرانیستلو سره کرن یادف د سرپرست سفیر په توګه ټاکلی دی. یادف تر دې وړاندې هم په کابل کې د هند د تخنیکي ماموریت مشري کوله.
نوموړی له ۲۰۱۴ کال راهیسې د هند د بهرنیو چارو وزارت کې د ډیپلوماټ په توګه دنده ترسره کوي او د کابل د سرپرست سفیر په توګه تر ټاکل کېدو مخکې یې په مالدیف او سریلانکا کې د هند په سفارتونو کې دندې ترسره کړې دي.
دواړو هېوادونو تر اوسه په رسمي ډول د دې ټاکنې په اړه څه نه دي ویلي.
دا ټاکنه هند ته د طالبانو د بهرنیو چارو د وزیر امیر خان متقي له سفر سره هم مهاله شوې.
دا په داسې حال کې ده، چې د هند د بهرنیو چارو وزارت د سې شنبې په ورځ (د تلې ۲۹مه) اعلان وکړ، چې په کابل کې یې د تخنیکي ماموریت کچه سفارت ته لوړه کړې او له دې شېبې وروسته د دوی سفارت فعال دی. یاد وزارت ویلي، چې دغه پرېکړه د هند ژمنتیا څرګندوي چې غواړي له افغانستان سره په ټولو برخو کې دوه اړخیزې اړیکې ژورې کړي.
د وزارت په اعلامیه کې راغلي، چې په کابل کې به د هند سفارت د افغانستان د پرمختیا، بشري مرستو او ظرفیت جوړونې هڅو کې د نوي ډیلي ونډه لا پسې غښتلې کړي.
هند دا اقدام د طالبانو د بهرنیو چارو د وزیر د وروستي سفر پر مهال د شوې پرېکړې له مخې کړی دی.
د اعلامیې له مخې، د هند نوی سفارت به له طالب چارواکو سره په ګډه د متقابل باور، اقتصادي همکاریو او د خلکو ترمنځ د اړیکو د پراختیا لپاره کار وکړي.
په اعلامیه کې راغلي، چې په کابل کې د هند سفارت به په بېلابېلو برخو کې له افغان ولس سره همکاري وکړي.
میاخېل د افغانستان انټرنشنل – پښتو سره په خبرو کې وویل: «که چېرې دا پرېکړه د افغانستان په ګټه وي، نو دا د مسوولینو کار دی چې داسې پرېکړې له ولس سره شریکې کړي، ترڅو ولس د هغې پر ګټه او تاوان قضاوت وکړي، مونږ او تاسې ولیدل چې د قطر اعلامیې په اړه ولس غبرګون ښکاره کړ او لوري اړ شول چې په اعلامیه کې بدلون راولي.»
پخوانی دفاع وزیر زیاتوي: «که چېرې د دوی [طالبان] په پرېکړو کې د افغانستان ګټې په نظر کې نه وي نیول شوي او یوازې د خپل قدرت ساتلو لپاره وي او یا د ګاونډیانو ګټې په نظر کې نیسي او یا همداشان د نورو هېوادونو ګټې، نو بیا په هغه صورت کې داسې پرېکړې چې د پردو تر شا یې هر څوک کوي، استخباراتي او پروژوي لوبې دي او د افغانستان د خلکو په ګټه نه دي.»
دغه نیوکې او پوښتنې وروسته له هغې مطرح کېږي، چې د پاکستان دفاع وزیر خواجه اصف د سېشنبې په ورځ (د تلې ۲۹مه) وویل، چې په دوحه کې د طالبانو د دفاع وزیر محمد یعقوب مجاهد سره شوې هوکړه محرم ده. هغه زیاته کړې، طالبانو ژمنه کړې، چې له افغان خاورې به د پاکستاني وسله والو د بریدونو مخه نیسي.
د طالبانو ویاند له پاکستان سره د اوربند هوکړې له لاسلیک کېدو وروسته وویل، دوی په افغان خاوره کې د «ټيټيپي» په ګډون د بهرنیو جنګیالیو له حضور سره موافق نه دي او هېچاته د دې اجازه نهورکوي، چې پر نورو او په ځانګړې توګه پر ګاونډیانو برید وکړي.
د افغانستان د تېر جمهوري نظام د پخواني ولسمشر لومړي مرستیال امرالله صالح هم ادعا کوي، چې طالبان د دوحې له وروستۍ هوکړې سره د «پاکستان په دام کې لوېدلي» او اوس باید یا د اسلام اباد تر څنګ د «ټيټيپي» پر وړاندې وجنګېږي او یا هم له دغې ډلې سره خپل یوالی وساتي.
بلخوا، د تېر جمهوري نظام پر مهال لوی څارنوال محمد فرید حمیدي پر اېکس خواله رسنۍ لیکلي، هر ډول پټې معاهدې او هوکړې د ملګرو ملتونو د منشور د ۱۰۲یمې مادې او د ټولو نړۍوالو منل شویو اصولو او کنوانسینونو پر خلاف دي.
نوموړی وايي: «خلک حق لري چې پوه شي او له خلکو سربېره عادي طالبان هم باید له خپلو مشرانو دا وپوښتي چې څه ډول او په څه بیه یې د هېواد او هغوی معامله کړې ده. که داسې نه وي، نو باید د قرارداد اصلي متن خپور کړي.»
د حمیدي په وینا، طالبانو هم په عمومي ډول له مسوولیت منلو، شفافیت او له عمومي افکارو د تېښتې په موخه له دغې چارې یعنې له پټو قراردادونو استفاده کوي او زیاتوي: «له امریکا سره د دوحې هوکړې د ضمایمو پټول او د پاکستان له دفاع وزیر سره وروستۍ پټه معاهده د دغو ادعاو ثبوتونه دي.»
د پاکستان دفاع وزیر بیا ویلي، له طالبانو سره د اوربند هوکړې متن لنډ دی او پر پاکستان له بریدونو پر مخنیوي او د افغان کډوالو پر منلو محدود دی.
طالبانو لا تراوسه د پاکستان له دفاع وزیر سره د شوې هوکړې منځپانګه نه ده خپره کړې، خو د دفاع وزارت وزیر ویلي، چې له پاکستاني لوري سره یې د فرضي کرښې په اوږدو کې د شخړو پر راکمولو سلا کړې او د میکانیزم پر څرنګوالي به یې د ترکیې په غونډه کې چې ۴ ورځې وروسته پیلېږي نورې خبرې وشي.
د جمرود په سهولت مرکز کې د موټرو اوږد کتار د خاموشو خلکو انتظار دواړه تر سترګو کیږي. عبدالله، چې له خپلې کورنۍ سره له چترال څخه کډه شوی، د سفر یوولسمه ورځ تېروي،« موږ له خپل کلي راوتلي یو، هر څه مو شاته پرېښي دي، یوازې غواړو چې د تورخم دروازه پرانستل شي.»
د عبدالله په څېر زرګونه افغانان له پاکستان نه د بېرته ستنېدو په تمه دي، خو د اکتوبر د ۱۱مې او ۱۲مې شپه کې د طالبانو او پاکستاني ځواکونو ترمنځ له نښتې وروسته، د دواړو هېوادونو ترمنځ لارې وتړل شوې.
د پاکستاني ځواکونو او افغان طالبانو ترمنځ د ډزو له تبادلې وروسته، نه یوازې سوداګریز ترافیک بند شوی، بلکې د عامو خلکو د تګ راتګ پرمخ هم دروازې وتړل شوې.
اوس زرګونه کسان د جمرود په «سهولت مرکز» کې بند پاتې دي. د اوږده انتظار او د سړې هوا تر څنګ، بنسټیزې اړتیاوې ورځ تر بلې کمیږي.
عبدالله وایي:« په موټرو کې ښځې، ماشومان او ناروغان شته. د خوړو او اوبو کمښت دی. ماشومان ناروغ شوي او د مشرانو روغتیا ورځ تر بلې خرابېږي»
۲۸ کلن محمد شاه، چې له لاهور نه یې تر کابل پورې د سفر ۳۱۵زره روپۍ کرايه ورکړې، اوس د بندې دروازې له امله هره ورځ اضافي لګښتونه ورکوي.
محمد شاه وايي:« يو لور ته په پاکستان کې اوږد انتظار پخپله يوه ستونزه ده او بل لور ته د دواړو هېوادونو ترمنځ د وروستي کړکېچ له امله د کډوالو ستونزې نورې هم زياتې شوې دي. په موټرو کې اوږد انتظار ډېر ستومانوونکی او دردناک دی، په ځانګړې توګه د هغو کورنيو لپاره چې له ځان سره ښځې، ماشومان او ناروغان لري.»
دغه افغان کډوال له طالبانو او د پاکستان له حکومت نه غوښتنه کوي، چې د انساني خواخوږۍ له مخې د تورخم دروازه پرانیزي.
د خیبر پښتونخوا سیمه ییزو چارواکو افغانستان انټرنشنل ته وویل، چې د جمرود د سهولت په مرکز کې یې د افغان کډوالو لپاره اسانتیاوې برابرې کړې دي، خو افغانستان ته د کډوالو د تګ او تورخم دروازې خلاصولو په اړه د مرکزي حکومت پریکړې ته په تمه دي.
د افغانستان او پاکستان ترمنځ لارې د طالبانو او پاکستاني ځواکونو ترمنځ له نښتو وروسته وتړل شوي، خو په دوحه کې د لوړ پوړو طالبانو او پاکستاني چارواکو ترمنځ د مذاکراتو وروسته لا هم د توخم په ګډون ټولې لارې د هر ډول تګ راتګ پر مخ تړلي پاتې دي.
د پولې د بندېدو اقتصادي اغېز هم ژور دی. په مېوو او سبزیجاتو بار موټر د پاکستان او افغانستان په خوا کې بند پاتې دي، د سوداګرۍ راکړې ورکړې درېدلې او کوچني کاروباري کسان هره ورځ مالي زیان ویني.
د جمرود په سهولت مرکز کې د عبدالله، محمد شاه او جان محمد په څېر ګڼ افغان کډوال د سیاستوالو د ژمنو په انتظار نه دي، هغوی غواړي چې دا یخ انتظار زر پای ته ورسېږي.
