شننې

د ایران او اسراییل متقابل بریدونه د دغو دوو هېوادونو ترمنځ د جګړې وخت اوږدوي. سره له دې، چې د ایران توغندیز او ډرون بریدونو تل ابیب او د اسراییل ګڼ نور ښارونه او یو شمېر ودانۍ په نښه کړې دي، د جګړې له وضعیت نه ښکاري چې تهران د نظامي ځواک په هغه حد کې نه دی، چې اټکل یې کېده.

د دولسم او دیارلسم جون ترمنځ شپه کې د اسراییل له خوا د ایران پر اسلامي جمهوریت باندې پوځي برید وشو او تر سهاره پورې په ایران کې د تهران، اصفهان او مشهد په ګډون، په بېلابېلو ښارونو او سیمو کې ګڼې مرګ ژوبلې وشوې.

په ټولنه، کورنۍ، ادارو او حتا مشرتابه کې داسې کسان شته چې که څه هم عمر یې د بلوغ حد ته رسېدلی، خو کړنې، چلند او رواني ځانګړنې یې لا هم ماشومانه بڼه لري. دا ډول اشخاص نه یوازې خپل شخصي ژوند ته ستونزې جوړوي، بلکې له نورو سره د تعامل پر مهال هم منفي اغېز لري.

جګړه د ملتونو د هست و نیست د ازموینې صحنه ده؛ خو دا ازموینه یوازې د وسلو او ځواک په تله نه تلل کېږي. جګړه له انسانه یوازې جسمي مقاومت نه غواړي، بلکې رواني، اخلاقي او فکري رهبري هم غواړي.

په بلوچستان کې د بلوڅو ملي ګرا نهضت پر ضد پنځم پوځي عملیات د پاکستان پوځي دکتاتور جنرال مشرف په ۲۰۰۶ کال کې پیل کړي وو. د بلوڅو ملي ګرا ځواکونو مقاومت د ۲۰۰۶ کال د اګست په میاشت کې هغه وخت زور وموند چې پوځ د بلوڅو یو پیژندل شوی سیاسي مشر نواب اکبر خان بګټي په عملیاتو کې شهید کړ.

د افغانستان د تاریخي فصل لومړی څپرکی له احمد شاه ابدالي جوړ دی چې د جګړې په ډګر کې بریالی و او هم یې د ملت جوړونې لومړنی خو بنسټیز روایت ایجاد کړی دی.

د ۲۰۱۶ کال د می په ۲۱مه د طالبانو د پخواني مشر ملا اختر محمد منصور له وژل کېدو درې ورځې وروسته د طالبانو د نوي مشر پر سر د طالبانو تر منځ خبرې پیل شوې.

که څه هم د هند او پاکستان ترمنځ څلور ورځنۍ هوايي جګړې نه وروسته د مې میاشتې په لسمه نېټه اوربند شوی او دغه اوربند د دواړو هېوادونو د پوځونو له خوا رعایت شوی هم دی، خو له دې سره سره د دواړو هېوادونو وسله‌وال ځواکونه د تیارسۍ په حال کې یوه بل ته مخامخ پراته دي.

په داسې مهال کې چې هند او پاکستان د یو بل پر ښارونو او پوځي تأسیساتو د توغندیو او بې‌پیلوټه الوتکو بریدونه کول، د سیمې فضا له یوه خطرناک جنګي حالت سره مخ وه.

د افغانستان د اسلامي حزب مشر ګلبدین حکمتیار په دې مقاله کې چې د هغه د دفتر له خوا افغانستان انټرنشنل ته لیږل شوې ده، د هند او پاکستان د وروستیو شخړو په اړه خپل نظر بیان کړی دی.

د پښتو ژبې یوه تاریخي چاربېته چې د حضرت ابراهیم (ع) په تړاو ویل شوې ده: ځمکه د مکې به زنګېدله لکه ټال په شان د زلزلې به لړزېده امر د رب و د عربو د خاورې په وروستي پنځه کلن تاریخ کې د ۲۰۲۵ کال د می میاشت تر ټولو شانداره میاشت ده، چې د امریکا ولسمشر ډونالډ ټرمپ یې مېلمه و.

د هند او پاکستان تر منځ اتلس ورځنۍ شخړه د مې میاشتې په لسمه نېټه د مازدیګر په څلورنیمو بجو د هغه اوربند په نتیجه کې پای ته ورسېده، چې د امریکا د حکومت په هلو ځلو منځ ته راغی. د اوربند اعلان هم د امریکا د ولسمشر ټرمپ له خوا په خواله رسنیو کې د یوه پوست له لارې وشو.

وایي مار دې لنډی کړ خو مړ دې نه کړ. هند حمله وکړله خو اوږدمهاله ستراتیژي یې نه درلوده چې څنګه جنګ کنترول او یا په مخ لاړ شي. پاکستان هم اوږدمهاله ستراتیژي نه درلوده چې څنګه د هند د حملو مخه ونیسي.

د هند او پاکستان جګړې په جنوبي اسیا کې د ناکراریو وېره ډېره کړې ده، چې د وسلو رقابت او مارکیټ دواړه ورسره غوړېدای او را غورځېدای شي. سره له دې چې تازه د دواړو هېوادونو ترمنځ د اوربند د هوکړې اعلان شوی، خو تېره څو ورځنۍ جګړه د وسلو د موثریت او ضعف ارزونې یو فرصت دی.

په ۲۰۱۳ کال کې د جیش محمد د مشر مولانا مسعود اظهر ورور مفتي عبدالرووف د مانسهرې ولسوالۍ د بالاکوټ په جابه سیمه کې د تعلیم القرآن مدرسې کلنۍ غونډې ته وینا کوله. دغه مدرسه پاس په ټهنه غره کې واقع ده، چې په ونو پوښل شوی او شاوخوا یې له خلکو خالي ده.

د جمعې په ورځ د هند تر واک لاندې کشمیر په "پهلګام" نومې سیمه کې د ترهګریز برید نهمه ورځ شوه. په تېرو نهو ورځو کې د هند او د پاکستان تر منځ پوځي ناندرۍ او تبلیغاتي جګړه خپل اوج ته رسېدلې ده، او د شپې او د ورځې یوه او بل ته دړکې ورکوي.

اسامه بن لادن د ۲۰مې پېړۍ یوه مهمه او بحث‌پارونکې څېره بلل کېږي. هغه د القاعده ترهګرې شبکې بنسټ‌ګر، په امریکا کې د سپټمبر ۱۱مې بریدونو اصلي طراح او هغه شخص و، چې د نړۍوال امنیت هنېداره یې بدله کړه.

له هغې ورځې چې طالبانو پر افغانستان واک تر لاسه کړی، د حکومت جوړښت، تشکیلاتواو صلاحیتونو په برخه کې دوامدار بدلونونه رامنځته شوي دي. که څه هم دا بدلونونه ظاهراً د بودجې د کموالي او ادارې اصلاحاتو تر نامه لاندې توجیه کوي.