شننې

د هر هېواد ستراتیژي د خپل هیواد په لنډو، منځمهاله او اوږدمهاله ګټو څرخې. هغه هیوادونه د پرمختګ ګامونه اخلي، چې د خپلو دغو موخو لپاره تګلاره ولري. که تګلاره ونه لرې، په سیاست کې داسې ده لکه په ړوندو سترګو چې په نامعلومه خوا روان اوسي.

په نړۍوالو رسنیو، سیاسي بحثونو او ټولنیزو شبکو کې افغان کډوال ډېر وخت د شک، بدګومانۍ او منفي روایتونو تر سیوري لاندې یادېږي. له امریکا تر اروپا او له منځني ختیځه تر اسټرالیا پورې د افغان کډوالو په اړه یو لړ کلیشې، شکمنې خبرې او سیاسي تبلیغ تکرارېږي چې له حقیقته لېرې دي.

د رحمان الله لکڼوال په نوم یو افغان په واشنګټن ډي سي کې د امریکا د ملي ګارد یوه غړې وژلې او یو بل ګارد یې ټپي کړی دی. دا تراژیدي د دغو ګاردانو کورنیو، خپلوانو او دوستانو ته او همدارنګه د رحمان الله کورنۍ او د ډېرو افغانانو لپاره په امریکا کې د اندېښنې او شدید فشار وړ ده.

یو افغان ځوان چې د افغانستان د جګړې پر مهال د امریکایي ځواکونو او سي ای اې همکار و، په واشنګټن کې د ملي ګارد پر دوو غړو د ډزو له امله تورن شوی. رحمت‌الله لکڼوال چې په ۲۰۲۱ کال کې په امریکا کې مېشت شوی، د جګړې، کډوالۍ او د ژوندانه د ګډوډۍ له امله د یوې تراژیدۍ سبب ګرځېدلی دی.

په کال ۱۹۴۷ کې د هند د تجزیې او د پاکستان په نوم د یوه نوي مملکت د جوړښت نه وروسته د دغو هېوادونو ترمنځ تل پخې دښمنۍ پاتې شوې دي. د بریتانوي استعمار نه پاتې د کشمیر مسئله تر اوسه لاينحل ده، د هند سره دښمني د پاکستان د جنرالانو د واکمنۍ اېډیالوجۍ یوه اساسي برخه پاتې شوې ده.

په وروستیو میاشتو کې پاکستان وتوانېد چې د افغانانو عامه ذهنیت، د بحث اصلي محورونه او تر ډېره د افغان ډیاسپورا فکري تمرکز بدل کړي. هغه موضوعات چې باید د اسلام‌اباد د سیاسي زوال، داخلي کړکېچونو، د پوځ او امنیتي ادارو د ناکامۍ د څرګندولو لپاره مطرح شوي وی، په قصدي ډول څنډې ته شول.

طالبان چې په ۲۰۲۱ کال کې یو ځل بیا د ترهګرۍ او تبلیغاتو له لارې واک ته ورسېدل، له لومړۍ ورځې د مشروعیت نشتوالي او عامه کرکې سره مخ شول. خو له پاکستان سره کړکېچ دوی ته استثنایي فرصت په ګوتو ورکړ چې د عامه کرکې فشار کم او ځانونه ددې خاورې د ساتونکو په توګه وړاندې کړي.

که څوک د برتانیا پارلمان سیاسي جوړښت سره بلد نه وي، ددغه هېواد د کورنیو چارو وزیرې له تازه څرګندونو به داسې وانګیري چې ګواکې د یوه افراطي ښي اړخي ګوند استازې ده او هغه کیڼ اړخی حکومت چې یونیم کال مخکې د بشرپالنې او کډوال‌پالنې شعارونو سره واک ته رسېدلی و، اوس شیندل شوی.

افغانستان د ګڼو قومونو، ژبو، باورونو او ټولنیزو طبقو ګډ کور دی، خو د دې ټولنیزې تنوع تر شا یو داسې ولسي جوړښت ولاړ دی چې د تاریخ په اوږدو کې یې د ملي یووالي بنسټ نه یوازې دا چې ساتلی، بلکې پیاوړی کړی دی.

سټاکهولم سنډروم هغه رواني حالت دی چې پکې قرباني د خپل جبري حاکم، ظالم یا زورواک سره عاطفي تړاو پیدا کوي. دا حالت په ۱۹۷۳م کال کې د سوېډن د سټاکهولم د یو بانک د یرغمل نیونې له پېښې وروسته تشریح شو، هلته بنديانو د خپلو یرغملګرو پر ضد د غږ د پورته کولو پر ځای له هغوی دفاع کوله.

لیکوال: شاه محمود میاخېل پاکستان د غلطو او مغرضانه پالیسیو له امله افغانستان او سیمه، د ګیچتوټ سیمه ایزه ډیلما تر منځ راښکیل کړې ده. په دغه لیکنه کې د دغه ګیچتوب په یو څو بیلګو رڼا اچول شوې ده.

طالبان دوه ځله په افغانستان کې واک ته رسېدلي دي؛ خو دواړه دورې یې د کورنیو، سیمه‌ییزو او نړۍوالو کړکېچونو له سیوري سره مل وې. د نومبر ۱۳مه د طالبانو د لومړۍ دورې د سقوط ورځ ده، هغه دوره چې د نړۍوالې مداخلې او سقوط له انجام سره مخ شوه.

د طالبانو د امارت د رییس‌الوزرا اقتصادي معاون ملا عبدالغني برادر د نومبر په دولسمه نېټه په کابل کې د تاجرانو او صنعتکارانو یوې غونډې ته په وینا کې اعلان وکړ چې که چیرې پاکستان د افغانستان سره د دوی له خوا بندې کړې تجارتي لارې بیا پرانیزي، نو لومړی باید عملي او قوي تضمینونه ورکړي.

ډیورنډ کرښه چې په تېرو ۴۵ کلونو کې یې په افغانستان کې د پاکستان د نفوذ سیاستونو له امله مذهبي رنګ خپل کړی و، په دې وروستیو کې داسې ښکاري چې مذهبي-ناسیونالیستي رنګ پرې غالب کېدونکی دی. دغه ترکیب د اسلام اباد د وروستیو سیاستونو له امله اوس ډېر د پاکستان په مخالف قطب کې ارزول کیږي.

کله چې زهران ممداني د ۲۰۲۵ کال د نومبر پر څلورمه په بروکلین کې د بریا د وینا لپاره پر دریځ راڅرګند شو، هغه یوازې یوه سیاسي بریا نه نمانځله، بلکې د نیویارک تاریخ یې بدل کړ. هغه د نیویارک لومړی مسلمان، سویلي اسیایي او افریقایي الاصله وګړی او تر ټولو ځوان ښاروال وټاکل شو.

مقدمه اته کاله د وزیر او اوس په اروپا کې د افغان سفیر په توګه دنده ترسره کوم او له نړیوالې ټولنې سره مې مستقیم تعامل درلود. په دې برخه کې مې زده‌کړې کړې او د نړیوال سیاست ژوره پېژندګلوي لرم. ما په دې بهیر کې ولیدل چې د نړیوالې دیپلوماسۍ د لوري ټاکونکي اصول اوس په ژور بدلون کې دي.

په ترکیه کې د طالبانو او پاکستان تر منځ خبرې تر اوسه بې نتیجې دي او د خبرو له فضا نه د دواړو خواوو روایت متفاوت او تاوتریخجن دی. د پاکستان اصلي غوښتنه د ډیورنډ کرښې اوږدو کې د ټي ټي پي او نورو جنګیالیو د حضور په تړاو ده، خو طالبان د ټي ټي پي مدیریت د اسلام اباد داخلي مساله بولي.

نن د افغانستان او پاکستان تر منځ په استانبول کې د خبرو اترو څلورمه ورځ ده، خو لاهم د یادو خبرو کومه نتیجه نه ده راوتلې او د خبرو د جزئیاتو په اړه معلومات هم رسنیو ته نه دي رسېدلي. هغه څه چې په رسنیو کې خپاره شوي، زیاتره د ژورنالیستانو او څېړونکو د اټکلونو او تحلیلونو پر بنسټ دي.