شننې

د پاکستان د مرکزي حکومت په ضد د بلوڅو د ملي حقوقو جګړه نوېن ه ده.دا جګړه له کال ۱۹۴۸ پیل شوې ده چې کله د پاکستان پوځونو د بلوڅانو مستقل دولت قلات په زور ونیو.

د طالبانو دوو باخبره سرچینو افغانستان انټرنشنل ته ویلي، د حقاني شبکې مشر او د طالبانو د کورنیو چارو وزیر سراج الدین حقاني له خپلې دندې لاس پر سر شوی او د دې ډلې مشر ملا هبت الله اخونزاده ته یې خپله استعفا لېږلې ده.

یو عادي افغان چې سیاسي علوم یې نه وي لوستي او نه یې سیاست کړی وي، هغه هم په دې پوهیږي چې د هیوادونو تر منځ تعلقات د دوه اړخیزو ګټو په اساس ولاړ دي. کله چې ګټې سره په ټکر کې یا جدا شي نو بیا خیر شما او خیر ما کیږي.

د افراطیت تعریف دا دی چې ټول هغه عام نورمونه چې د یوې ټولنې د اکثریت ولس لپاره د منلو وي او نور یې په خلاف عمل کوي، افراطیت بلل کېږي.

مېرمنې د انساني ټولنې هغه مهم رکن دی، چې نه یوازې د کورنۍ، بلکې د ټولنې د پرمختګ، سوکالۍ او عدالت لپاره حیاتي رول لري. د ښځو زدکړې او ټولنیز فعالیتونه نه یوازې د دوی د فردي ودې سبب ګرځي، بلکې د ټولې ټولنې د پرمختګ لپاره هم بنسټیز ارزښت لري.

د فرورۍ په اته ویشتمه د پښتونخوا د نوښار ضلعې په اکوړه خټک کې د حقانیه مدرسې پرمسول او د جمیعت علماې اسلام دامیر مولاناحامدالحق حقانيپه مدرسه کې ځانمرګي برید وکړ. په دغه برید کې د مولانا حامدالحق نه علاوه شپږ نور کسان هم ووژلشول او ګڼ شمیر نور ټپیان شول.

د امریکا د ولسمشر ټرمپ نوې پالیسۍ او دریځونه د نړیوالو بحثونو د تودېدو سبب شوي. د نړیوالو اړیکو د یوه شاګرد په توګه فکر کوم چې د ټرامپ نوي سیاسي چلندونه لاندې تاثیرات لرلای شي:

که څه هم په افغانستان کې شپږ د سولې مختلفې پروسې ایجاد شوې او ټولې بېرته نیمګړې پای ته رسېدلې دي؛ خو د سولې دوه ډېر مهم تړونونه چې په نړۍواله او سیمه ییزه کچه شوي او په پایلو کې یې نظامونه نړېدلي دي د جینوا او دوحې تړونونه دي چې پکې شوروي اتحاد او امریکا شامل وو.

د امریکا د ولسمشر ډونالډ ټرمپ او د اوکراین د ولسمشر ولودیمیر زېلېنسکي وروستی کړکېچن او خشن مجلس د سیاسي بحثونو، ډېپلوماتیکو اړیکو او نړۍوال سیاست لپاره مهم پیغامونه لرل. دا ناسته د امریکا، اوکراین او د روسیې - اوکراین جګړې په راتلونکي باندې ژور اغېز لرلی شي.

د ډونالډ ټرمپ واک ته له رسېدو سره، د امریکا په بهرني سیاست کې په ځانګړي ډول د افغانستان په اړه بدلون راغلی. دا بدلون د یوې پراخې ستراتیژۍ برخه وه، چې د افغانستان په ګډون یې ډېر هېوادونه تر اغېز لاندې راوستل.

پر افغانستان د طالبانو له واکمنېدو وروسته د افغانستان د ښځو اعتراضي ډلې په چټکۍ سره د دغې ډلې د ځپونکو کړنو پروړاندې د مدني مقاومت د نمادونو په توګه بدلې شوې.

د ۲۰۲۱کال د اګست په میاشت کې چې طالبانو کابل ونیو، د افغان نخبه ګانوقشر، مدني فعالانو، خبریالانو او علمي شخصیتونو د کډوالۍ بې‌سارې څپه پیل شوه. د دې وضعیت په پایله کې، د افغانستان سیاسي او ټولنیز ډګر له مسلکي او فعالو اشخاصو تش شو.

په امریکا کې د ټرمپ ادارې له رامنځته کېدو وروسته دا پوښتنې راپورته شوې چې ایا دوی به د افغانستان د سیاسي ثبات لپاره پر طالبانو فشار راوړي که نه؟ ایا طالبان به د نورو سیاسي ډلو سره خبرې اترې وکړي که نه؟

سره له دې چې پر افغانستان د طالبانو له بیا واکمنېدو څخه کابو درې نیم کاله تېرېږي، هېڅ داسې یوه نښه نښکاري چې نړۍواله ټولنه دې د دې هېواد خلکو ته د بیا غږ پورته کولو لپاره علاقمندي وښيي.

طالبان هغه فکري او عقیدتي ډله ده چې د خپلې ایډیالوژۍ د ساتنې لپاره یې شل کاله له افغانانو او نړیوالې ټولنې سره جګړه وکړه. په دې موده کې د طالبانو استدلال دا و چې جګړه پر دوی تپل شوې ده، ځکه له دوی داسې څه غوښتل کیدل چې د منلو وړ نه وو.

په افغانستان کې د ازادې نړۍ لپاره یو لوی طبیعي متحد شته، چې که یووالی او همغږي رامنځته شي، دا وړتیا لري چې د هېواد سیاسي بهیر د توازن، ګډ ژوند او ثبات پر لور بوځي.

د ۱۳۹۷ کال د تلې مياشتي ۶مه نېټه د جمعې سهار و، چې د هغه وخت د پارلماني ټاکنو د نوماندانو په منځ کې د افغانستان سیاسي مشرانو د شاوخوا ۱۵ اولادونو سینګار شوې او بيلابيلې څېرې را څرګندې شوې.

په ۲۰۲۱ کال کې د جمهوری دولت د وروستي ولسمشر محمد اشرف غني د حکومت له ړنګېدو سره سم د طالبانو پر ضد پوځي جبهو په فعالیت پیل وکړ.